• Α´ Μτβ.
  • 1)
    • α) Ανάβω:
      • πυράν εξάφτουσιν ευθύς, βρώματα θέλουν ψήσειν (Φυσιολ. (Legr.) 504)·
      • (μεταφ.):
        • την ολπίδαν του το φως τού ’ξάφτει τη σβημένη (Στάθ. Ά 10)·
    • β) (μεταφ.) καίω:
      • Εάν αγαπάς και εξάπτει σε ο πόθος (Ιατροσ. 22¹²⁷).
  • 2) (Προκ. για φωτιά) δυναμώνω:
    • (Ερωτόκρ. Γ´ 339), (Τζάνε, Κρ. πόλ. 527¹⁰)·
    • (μεταφ.):
      • η Μαξιμώ … εξήπτεν περισσότερα τον έρωτα εις εμένα (Διγ. Άνδρ. 396¹⁴).
  • 3) Εξάπτω, ερεθίζω:
    • εξάπτει (ενν. ο δράκων) πάλιν προς θυμόν την δρακοντώδη φύσιν (Καλλίμ. 670).
• Β´ Αμτβ.
  • 1)
    • α) Ανάβω:
      • εξάφτει ο βωμός (Φυσιολ. (Legr.) 768· Πεντ. Έξ. ΙΧ 24)·
      • (μεταφ.):
        • Λέγ’ η καρδιά μου: «Αξάψε και μην σβήσεις, γιατί έναι ’λλίγον όσον ν’ αγαπήσεις» (Κυπρ. ερωτ. 83¹²)·
    • β) (μεταφ.) καίγομαι:
      • χοχλάζουν … όλοι που ποθούσιν κι αξάφτουν όσ’ είν’ να ’ν’ στην δούλεψήν του (ενν. του έρωτα) (Κυπρ. ερωτ. 18¹¹).
  • 2) (Προκ. για φωτιά) δυναμώνω, φουντώνω:
    • (Λεηλ. Παροικ. 651)·
    • (μεταφ.):
      • άξαφτε πλια ο πόλεμος (Τζάνε, Κρ. πόλ. 538⁵· Ερωφ. Β´ 400).
  • 3) Θυμώνω:
    • απήτις εμισσέψαν, απονάτο και εξάφτεν ο πασάς ’ποπάνω ως κάτω (Λεηλ. Παροικ. 355).
  • 4) Ταράζομαι, εξάπτομαι:
    • εξάψε κι εκοκκίνισε κι εχλόμιανε περίσσα (Ερωτόκρ. Β´ 2295).
  • 5) (Προκ. για τη νιότη) υποφέρω, βασανίζομαι:
    • (Κυπρ. ερωτ. 61⁴).
  • 6) Ξεσπώ (μεταφ.):
    • να σβήσεις … ετούτον το σκάνδαλον οπού μέλλει να ’ξάψει (Βλαστού, Επιστ. 177).

[αρχ. εξάπτω. Ο τ. αξάφτω στο Meursius (‑αύτειν και ‑ειν) και σήμ. κυπρ. Οι τ. ‑φτω και ’ξάφτω και σήμ. ιδιωμ. Τ. ’ξάπτω στο Βλάχ. Η λ. και σήμ.]