• 1) Βίαιος τρόπος, βιαιότητα· βιαιοπραγία:
  • (Αχέλ. 1871), (Διγ. Esc. 114)·
  • έκφρ. κατά βίας, βλ. κατά Εκφρ. 4.
• 2) Δυσμένεια, καταπίεση:
  • της μοιροειμαρμένης μου την βίαν ας στενάζω (Λίβ. Sc. 2414).
• 3)
  • α) Ανάγκη:
    • όπου βία πρόκειται, εκεί νόμου μετάθεσις γίνεται (Μαχ. 586¹⁸)·
  • β) έντονη παρόρμηση, ανάγκη:
    • από βιας του παιγνιού επήγαν και εκλέψαν (Σαχλ. N 153)·
  • γ) υποχρεωτική, αναγκαστική αιτία, υποχρέωση:
    • και γαρ να είπε ψέματα και τις ήτον η βία; (Λίβ. Sc. 116).
• 4)
  • α) Δυσκολία:
    • (Ερμον. Ω 284)·
    • με βίας στους πόδας του ημπόριε να στέκει (Θησ. Δ´ [37²])·
    • έκφρ. μετά βίας, βλ. μετά 7γ (2)·
  • β) δύσκολη κατάσταση:
    • (Διγ. Z 3313), (Θησ. Ζ´ [139⁵])·
  • γ) κόπος:
    • όσα γαρ εκέρδισε ο αφέντης και πατήρ μας με βίαν και μόχθον δυνατόν (Χρον. Μορ. H 2734).
• 5) Ορμή, δύναμη· ορμητικός και ακάθεκτος τρόπος, σφοδρότητα:
  • την πόρτα μας κτυπά με βιαν (Στάθ. Γ´ 89)·
  • Με σπούδα και με βια πολλή επρόβαλε ως λιοντάρι (Ερωτόκρ. Β´ 215)·
  • εκ δε τοσαύτης τε βροχής και του νερού την βίαν (Βέλθ. 1092).
• 6)
  • α) Βιασύνη, σπουδή· έλλειψη αναβολής:
    • Πριν ξημερώσει ο Ρώκριτος με βια πολλή μισεύγει (Ερωτόκρ. Γ´ 1689)·
    • στην φούρκαν τον εκρέμασαν ως έπρεπε με βίαν (Αχέλ. 1437)·
  • β) έκφρ. από βίας (μου) = ξαφνικά:
    • (Λίβ. (Lamb.) N 83).
• 7) (Προκ. για επιθυμία) βιασύνη, σφοδρότητα, πάθος:
  • επέτυχα τό ορέγετον ο νους μου μετά βίας (Λίβ. P 1234· Απολλών. 590).
• 8) (Ως επίρρ.) με σπουδή, βιαστικά:
  • δεν θέλω να πηγαίνω με βία βία να κάμω πολέμους (Χρον. σουλτ. 73³⁷).

[αρχ. ουσ. βία. Ο τ. και σήμ. ιδιωμ. Η λ. και σήμ.]

• Έκφρ. περ βία = διαμέσου:
  • (Βαρούχ. 726¹⁴).

[<ιταλ. via]

• I. Ενεργ.
  • Α´ Μτβ.
    • 1)
      • α) Μεταχειρίζομαι βία (εναντίον κάπ.), αναγκάζω διά της βίας, υποχρεώνω:
        • να μπαρκαριστούσιν έβιαζέν τους (Λεηλ. Παροικ. 596· Σαχλ., Αφήγ. 543), (Διγ. Άνδρ. 331¹⁰)·
      • β) αναγκάζω, εξαναγκάζω:
        • (Χρον. Μορ. P 5728)·
        • το θέλημα τ’ αφέντη μου κι η ορδινιά με βιάζει (Θυσ. 278)·
      • γ) (προκ. για τον άνεμο):
        • (Σκλάβ. 222)·
      • δ) αναγκάζω διά της βίας γυναίκα σε ερωτική ένωση:
        • (Διγ. Άνδρ. 375³⁰)·
      • ε) αφαιρώ την αγνότητα, την παρθενιά κόρης (παρά τη θέλησή της):
        • εκ Θεού τηρείτ’ η παρθενιά μου και δεν ευρέθηκεν τινάς ως διά να με βιάσει (Απολλών. 737)·
      • στ) πιέζω (κάπ.), πιέζω φορτικά:
        • μετά όρκου με βιάζει να τον ειπώ είτι κακόν και αν έπαθα (Λίβ. Sc. 1463· Σαχλ. A´ PM 180)·
      • ζ) καταπιέζω, φέρνω σε δύσκολη θέση, «ζορίζω»:
        • (Σαχλ. A´ PM 283).
    • 2) Παρακινώ, παροτρύνω έντονα:
      • ν’ αρματωθού να τ’ ακλουθού στον πόλεμο τσι βιάζει (Ερωτόκρ. Δ´ 998· Διγ. Z 4347).
    • 3) Καταπονώ:
      • (Πεντ. Γέν. XXXIII 13).
    • 4) Προσπαθώ:
      • να μου φύγεις βιάζεις; (Σουμμ., Παστ. φίδ. Β´ [1142]).
  • Β´ (Αμτβ., προκ. για κύμα, νερό) ταράζομαι, γίνομαι ορμητικός:
    • (Πεντ. Γέν. ΧLIX 4).
• II. Μέσ.
  • 1) (Μτβ.) μεταχειρίζομαι βία, υποχρεώνω με τη βία:
    • (Διγ. Z 767).
  • 2) Δυσκολεύομαι:
    • Εάν ρέγχῃ ο ιέραξ … και βιάζηται του φαγείν (Ιερακοσ. 435²⁶).
  • 3) Πιέζω τον εαυτό μου (να κάνει κ.), προσπαθώ:
    • (Χρον. Μορ. H 4298).
  • 4) Επείγομαι, βιάζομαι, σπεύδω:
    • εβιάζετον να σώσει εις την χώραν Καππαδοκίαν (Διγ. Άνδρ. 401⁷)·
    • εβιάστη δυνατά φουσσάτα να σωρέψει (Χρον. Μορ. H 3240).
  • 5) Βρίσκομαι σε δύσκολη κατάσταση:
    • όταν βιάζεσαι πολλά να εύρεις να σου δανείζουν (Διδ. Σολομ. Ρ 69).
  • 6) Επιμένω πιεστικά:
    • (Βίος Αλ. 4989).
  • 7) Καταπτοούμαι, καταπλήσσομαι, τρομάζω:
    • (Πεντ. Δευτ. XX 3).
  • 8) Καταβάλλω έντονη προσπάθεια:
    • βιαζόμενος ν’ αγοραστεί με χρήματα υπερπύρων (Χρον. Μορ. H 4323).
  • 9) Κάνω γρήγορα, βιάζομαι:
    • βιάζου πολλά, μηδέν αργείς (Απόκοπ. 478).

• Η μτχ. παρκ. ως επίθ. =
  • 1) Που γίνεται με δυσκολία:
    • το ρίψιμον αυτού ένι βεβιασμένον και κολλώδες (Ορνεοσ. 582⁹).
  • 2) (Προκ. για ποταμό) φουσκωμένος και ορμητικός (από τη βροχή):
    • (Κυπρ. ερωτ. 107³).

[αρχ. βιάζω. Η λ. και σήμ.]