• Υπομονή:
  • ο Θεός να μας δώκει βάστα (Εβρ. ελεγ. 164).

[προστ. του βαστώ ως ουσ. Η λ. στο ΙΛ (θηλ.)]

• Αχθοφόρος, βαστάζος:
  • (Ασσίζ. 49¹⁸).

[<ουσ. βασταγάριος (4. αι., DGE). Τ. ‑άρ’ς σήμ. ιδιωμ. Η λ. στο Meursius· βλ. και LBG (λ. ‑ιος)]

• Νεαρός αχθοφόρος:
  • (Τζάνε, Κρ. πόλ. 296²⁵).

[<ουσ. βασταγάρης + κατάλ. ‑πουλο. Η λ. στο Βλάχ.]

• 1) Σχοινί από όπου κρέμεται η καντήλα:
  • (Χρησμ. (Βέης) 13²).
• 2) Αλυσίδα από την οποία κρέμεται το κλειδί:
  • (Ερωτόκρ. Α´ 1419).

[<ουσ. βαστάγιον (10. αι., Meursius, LBG) <ουσ. βασταγή (6. αι., L‑S) + κατάλ. ‑ιον. Ο τ. και σήμ. ιδιωμ. Η λ. το 12. αι. (LBG, λ. ‑ιον)]

• 1) Σχοινί, σπάγγος από όπου κρέμεται η καντήλα:
  • (Χρησμ. VIII 5).
• 2) Αντίσταση:
  • (Άνθ. χαρ. (κυπρ.) 86).
• 3) Στήριγμα, παρηγοριά:
  • Εσύ, ακριβόν μας βάσταμα, θέλεις γενεί κυρά μου (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ´ [1497]).
• 4) Προθεσμία:
  • να της δώσουν … βάσταμαν … έναν χρόνον (Ασσίζ. 95²¹).

[αρχ. ουσ. βάσταγμα. Η λ. και ο τ. βάσταμα και σήμ.]

• I. Ενεργ.
  • Α´ Μτβ.
    • 1)
      • α) Κρατώ κ. ή κάπ. (με το χέρι):
        • (Λόγ. παρηγ. L 234), (Ιστ. πατρ. 175¹⁸)·
      • β) φρ. βαστάζω άρματα (εις πόλεμον με κάπ., προς κάπ.) = εξεγείρομαι (εναντίον κάπ.), επαναστατώ:
        • (Χρον. Μορ. H 3337, 3411)·
      • γ) μεταφέρω κρατώντας στα χέρια:
        • τούτη απεθαίνει βέβαια …, πιάστε να τη βαστάξομε ομάδι την καημένην (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ´ [864])·
      • δ) μεταφέρω:
        • (Λίβ. Sc. 1685), (Περί ξεν. 392).
    • 2) (Προκ. για έγκυο γυναίκα) κυοφορώ:
      • (Θυσ. 375).
    • 3) Φορώ:
      • εις το κεφάλιν του εβάσταζε στεφάνιν (Λίβ. Esc. 298).
    • 4) (Προκ. για ψυχή, κάλλη, κλπ.) έχω, διαθέτω:
      • (Λίβ. Sc. 710), (Διγ. Esc. 734).
    • 5) Φρ. βαστάζω καρπόν = (προκ. για ιστορικό γεγονός) έχω σημασία, είμαι σημαντικός:
      • (Χρον. Μορ. P 6263).
    • 6) Επιφυλάσσω:
      • πάντως εβάσταξες εμέν ευλογιά (Πεντ. Γέν. XXVII 36).
    • 7) (Μεταφ.) αισθάνομαι:
      • καταλλακτά βαστάζομεν τον πόθο (Φαλιέρ., Ιστ. 609).
    • 8) Κατέχω:
      • τι πέραμαν εβάσταξεν … ο … βασιλεύς (Παρασπ., Βάρν. C 158).
    • 9) Τηρώ:
      • τους όρκους εβαστάξαν (Χρον. Μορ. H 58)·
      • ουδέν ηθέλησεν να βαστάξει δίκαιον (Ασσίζ. 226⁸).
    • 10) Υποστηρίζω κάπ. ηθικά·
      • (εδώ προκ. για το Θεό):
        • (Στ. βοεβ. 53).
    • 11)
      • α) Υπομένω, υποφέρω:
        • ου δύναται πλέον βαστάξαι την … στέρησιν την ανδρικήν (Ελλην. νόμ. 530¹³)·
      • β) ανέχομαι κ.:
        • πολλά κακά εποίκασιν και ο Θεός δεν τα βάσταξεν (Μαχ. 672³²).
    • 12) Περιμένω κάπ.:
      • Βαστάξετέ με, φίλοι μου, μόνον και τρεις ημέρες (Αχιλλ. O 218).
    • 13) Φρ. βαστάζω τον λόγον κάπ. = μιλώ εκ μέρους κάπ.:
      • (Χρον. Μορ. P 976).
    • 14) Συντηρώ:
      • Να μου βαστάζεις τη ζωή (Ριμ. Απολλων. [1779]).
  • Β´ Αμτβ.
    • 1)
      • α) Αντέχω:
        • Γλήγορα απεθάνασι, ποσώς δεν εβαστάξαν (Αλεξ. 1601)·
      • β) έχω ηθική αντοχή:
        • βάσταζε, πολύπονε καρδιά (Φλώρ. 543).
    • 2) Διαρκώ:
      • έξε μήνες εβάσταξε … η μάχη (Κορων., Μπούας 88)·
      • δεν εβάσταξεν η βρόμα πολύ (Διήγ. εκρ. Θήρ. 111²).
    • 3) Περιμένω:
      • λοιπόν καμπόσο βάσταξε τ’ άρματα να φορέσω (Θησ. Ε´ [60⁴]).
    • 4) Δέχομαι, συγκατανεύω:
      • εβάσταξεν και έδωκεν απέ τα δικαιώματά της (Ασσίζ. 385²).
• II. Μέσ.
  • 1) Συγκρατούμαι, στηρίζομαι:
    • ουδέ στο πονεμένον πλευρόν μπορώ να βασταχθώ (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ´ [1496]).
  • 2) Είμαι εγκρατής:
    • ποίος καλόγερος ή ποίος ερημίτης ήθελεν είσται εκείνος οπού να εβαστάχθη τόσον; (Άνθ. χαρ. 297⁹).
  • 3) Αντέχω (ψυχικά):
    • (Ψευδο-Γεωργηλ., Άλ. Κων/π. 709).

[αρχ. βαστάζω. Η λ. και σήμ.]

• Α´ Μτβ.
  • 1)
    • α) Κρατώ κ. (με το χέρι):
      • κοντάρια εβάσταιναν (Χρον. Μορ. H 1042)·
    • β) φρ. βασταίνω το σκήπτρο, η χέρα (μου) βασταίνει το σπαθί = εξουσιάζω, κυβερνώ:
      • (Ζήν. Γ´ 369, 22)·
    • γ) μεταφέρω κρατώντας στα χέρια:
      • Στη βρύσην … πάμε βασταίνοντάς την (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ´ [873])·
    • δ) μεταφέρω:
      • εκ τον δούκαν εβάσταινεν … πιττάκια στον μισέρ Τζεφρέ (Χρον. Μορ. P 2219).
  • 2) (Προκ. για πλοίο) μεταφέρω, κουβαλώ:
    • εξήντα κάτεργα ήλθασιν … οπού εβασταίναν τον λαόν (Χρον. Μορ. H 6839).
  • 3) (Προκ. για έγκυο γυναίκα) κυοφορώ:
    • (Ελλην. νόμ. 582²⁶).
  • 4) Φορώ:
    • σου τάσσω απάνω στο χρουσό στέμμαν οπού βασταίνω (Φορτουν. Ιντ. β´ 170).
  • 5) (Προκ. για μυαλό, γνώση, κλπ.) έχω, διαθέτω:
    • (Σουμμ., Παστ. φίδ. Β´ [1281], Δ´ [1047], Χορ. γ´ [17]).
  • 6) (Μεταφ.) αισθάνομαι:
    • καρδιακή αγάπη σου βασταίνει (Σουμμ., Παστ. φίδ. Α´ [1174]).
  • 7) Διατηρώ:
    • Πάντα η αγάπη εις τον ανθόν το ’πωρικό βασταίνει (Σουμμ., Παστ. φίδ. Α´ [882]).
  • 8)
    • α) Υπομένω, αντέχω:
      • βασταίνει σε η καρδιά … να τον χαλάσεις; (Σουμμ., Παστ. φίδ. Β´ [903])·
      • οι πτωχοί οι Κυπριώτες, οπού βαστάννουν πολλά (Μαχ. 540¹¹)·
    • β) ανέχομαι:
      • Χριστέ, πώς το βασταίνεις ν’ ακούεις γλώσσαν βάρβαρον! (Διακρούσ. 99¹⁸).
• Β´ Αμτβ.
  • 1) Υπομένω, αντέχω:
    • (Αλφ. ξεν. Αθ. 74).
  • 2) Διαρκώ:
    • (Άνθ. χαρ. 301⁶).

[<βαστώ με επίδρ. ρ. σε ‑αίνω. Ο τ. βαστάννω στο Meursius (‑ειν). Η λ. στο Du Cange (‑ένειν, λ. βαστάν) και σήμ. ιδιωμ., καθώς και οι τ.]

• Που φέρεται στα χέρια, σηκωτός:
  • απήραν αυτόν βαστακτόν ως νεκρόν (Ερμον. Π τίτλ. μετά στ. 277).

[μτγν. επίθ. βαστακτός. Τ. ‑χτός σήμ. ιδιωμ.]