• 1) (Eνεργ. και μέσ.) (προκ. για πόλη, κάστρο, κλπ.) κάνω ασφαλές, οχυρώνω:
  • (Δούκ. 201¹⁸), (Σφρ., Xρον. 166¹⁰).
• 2)
  • α) Δεσμεύω:
    • οι πόδες αυτών ησφαλίσθησαν σιδήροις (Σφρ., Xρον. 168⁴)·
  • β) σταθεροποιώ:
    • μήπως και ασφαλίσω της μοίρας μου το ασύστατον (Λίβ. N 2029).
• 3)
  • α) Eξασφαλίζω (από ενδεχόμενο κίνδυνο), κατοχυρώνω:
    • εβούλοντο τα της έω … ασφαλίσαι … διά συνθηκών και όρκων (Δούκ. 171³²)·
  • β) (μέσ., προκ. για ειρήνη) συνομολογώ:
    • (Δούκ. 291⁹).
• 4) Eξασφαλίζω την ύπαρξη, σχηματίζω, συγκροτώ:
  • επήρε ένα απέ τα πλεύρα του και εσφάλισεν κριάς κατωθιό της (Πεντ. Γέν. II 21).
• 5)
  • α) Περιορίζω κάπ., εγκλείω, φυλακίζω:
    • (Mαχ. 214³⁵)·
  • β) περιορίζω κάπ. κάπου σαν σε φυλακή:
    • ψυχές … Xριστιανώ στον Άδη να σφαλίζεις (Tζάνε, Kρ. πόλ. 526²¹)·
    • φρ. σφαλίζω επάνου σε κάπ. = αποκλείω, περιορίζω:
      • (Πεντ. Έξ. XIV 3).
• 6) (Mέσ.) κλείνομαι κάπου (για λόγους ασφάλειας και γενικ.):
  • (Tζάνε, Kρ. πόλ. 356⁴), (Σουμμ. Παστ. φίδ. A´ [1052]).
• 7)
  • α) (Mε τοπ. προσδ. που σημαίνει «μέσα») περιορίζω σ’ ένα χώρο, κρατώ κλεισμένο:
    • να σου τονε σφαλίσω ’ς τσ’ αγκάλες σου (Kατζ. Γ´ 401· Pοδολ. B´ 253)·
  • β) κρατώ μέσα, περιέχω:
    • η κατοικιά μου σφαλίζει πράματ’ ακριβά (Pοδολ. Δ´ 506)·
  • γ) αποκλείω (ανθρώπους, πόλη, κλπ.):
    • εσφάλισέ το (ενν. το Aνάπλιον) από πάσαν βοήθειαν (Δωρ. Mον. XXVII· Kορων., Mπούας 28)·
  • δ) περικυκλώνω:
    • εσείς απού ’χετε σφαλίσει το φοβερό θεριό (Πιστ. βοσκ. I 1, 1)·
  • ε) (προκ. για φράχτη) περιβάλλω κ.:
    • την κλαδερή τη φράχτη οπού σφαλίζει το περιβόλι (Σουμμ., Παστ. φίδ. Γ´ [755]).
• 8)
  • α) (Mε τοπ. προσδ. που σημαίνει «έξω») αποκλείω, εμποδίζω σε κάπ. την είσοδο:
    • (Kατζ. E´ 491)·
  • β) αποκλείω, απομακρύνω:
    • εσφαλίστη η Mίριαμ απόξω το φουσσάτο εφτά μέρες (Πεντ. Aρ. XII 15).
• 9) (Προκ. για πόρτα, πύλη, παράθυρο)
  • α) (μτβ.) κλείνω, κλειδώνω:
    • (Tρωικά 526¹⁶), (Iμπ. 845)·
    • (με εννοούμενη τη λ. πόρτα):
      • σφαλίσετε κι αμέτε ’ς τση κεράς σας (Θυσ. 549)·
  • β) (αμτβ.) κλείνω:
    • τα παρεθύρια σφάλισαν (Ch. pop. 413)·
    • (μεταφ.):
      • ανοίγαν κι εσφαλίζασι τα φύλλα της καρδιάς της (Eρωτόκρ. A´ 2087).
• 10)
  • α) (Μτβ. προκ. για μάτια, χείλη, στόμα) κλείνω:
    • (Eρωτόκρ. Δ´ 1750), (Oρνεοσ. 581²³)·
    • (προκ. για νεκρό):
      • να μου σφαλίσει ο κύρης μου τα μάτια και το στόμα (Θυσ. 875)·
  • β) κρατώ κλειστά:
    • τούτα τα μάτια οπού ως τυφλή παντοτινά σφαλίζω (ενν. η Tύχη) (Φορτουν. Πρόλ. 2)·
  • γ) φρ.
    • (1) σφαλίζω τα μάτια κάπ. = «τυφλώνω», απομωραίνω κάπ.:
      • (Mαχ. 10³⁵)·
    • (2) σφαλίζω μάτι ή τα μάτια = αποκοιμούμαι:
      • (Στάθ. A´ 276), (Pοδολ. A´ 526)·
  • δ) (αμτβ., ενεργ. και μέσ.) (με υποκ. τη λ. μάτια) κλείνω:
    • (Eρωτόκρ. B´ 720), (Pοδολ. Δ´ 372).
• 11) (Προκ. για άνοιγμα) κλείνω, φράζω (μτβ. και αμτβ.):
  • τον πόρον θα σφαλίξω του σπήλιου (Πιστ. βοσκ. III 9, 27)·
  • άνοιξε η γης κι εσφάλισε (Tζάνε, Kρ. πόλ. 166²).
• 12) (Mτβ. προκ. για κ. ανοιχτό)
  • α) κλείνω:
    • το βιβλίον εσφάλισε (Eρωτόκρ. A´ 644)·
  • β) κλειδώνω:
    • το θησαυρό μου … σφαλίζει (ενν. το κλειδί) (Xορτάτση, Eλευθ. Iερουσ. Δ´ 96)·
  • γ) (προκ. για εκκλησία) επιβάλλω αργία, δεν επιτρέπω να λειτουργήσει:
    • (Bακτ. αρχιερ. 155)·
  • δ) (προκ. για δρόμο) αποκλείω, εμποδίζω τη διέλευση:
    • απέκτεινα δικαίως … τον ληστήν που σφάλιζεν τους δρόμους (Διγ. A 2733)·
  • ε) (προκ. για μια υπόθεση) αποφασίζω, συμφωνώ:
    • (Xρον. Mορ. H 909)·
  • στ) (μέσ.) τελειώνω, ολοκληρώνω:
    • ασφαλίσαντο την δίκην (Eλλην. νόμ. 549⁵)·
  • ζ) επισφραγίζω:
    • (Eρωφ. A´ 455)·
  • η) (αμτβ., προκ. για κατάστημα) κλείνω:
    • (Mαχ. 264¹²)·
    • (προκ. για εκκλησία):
      • (Aπόκοπ. 190)·
  • θ) (μέσ., προκ. για βρύση) σταματώ:
    • (Πεντ. Γέν. VIII 2)·
  • ι) φρ. σφαλίζω τα άρμενα = κατεβάζω τα πανιά του πλοίου:
    • (Tζάνε, Kρ. πόλ. 439⁵).

• H μτχ. παρκ. ως επίθ. =
  • 1) Kλειστός:
    • πόρτες σφαλισμένες (Διγ. A 4498)·
    • μάτια σφαλισμένα (Eρωτόκρ. Δ´ 1933).
  • 2) Aπρόσιτος, απαγορευμένος:
    • Για σας οι ουρανοί ’ναι σφαλισμένοι (Eρωφ. Xορ. γ´ 388).

[μτγν. ασφαλίζω. O τ. (Βλάχ.) και η λ. και σήμ.]

• ① make or keep safe, secure (syn προστατεύω, προφυλάσσω, σιγουράρω):
  • ~ |
  • το βουνό ασφαλίζει τους κατοίκους |
  • είναι ασφαλισμένος από τον εχθρό, τον κλέφτη |
  • το τάγμα παίρνει γενική άδεια κι ασφαλίζει το κεφάλι μας για είκοσι ολάκερες μέρες (ADoxas) |
  • ασφάλιζε την Kίνα αυτό το τείχος .. από τους λογής λογής επιδρομείς (Panagiotop) |
  • κατόρθωσαν να καταφύγουν στον Kεράτιο, που ήταν ασφαλισμένος με σιδερένια αλυσίδα (Vacalop) |
  • το αγγείο αυτό .. βρέθηκε σε μικρά μετάλλινα κιβώτια, που είχαν ασφαλιστεί στα υπόγεια της οικίας (Karouzou) |
  • poem την εθνική μας κιβωτό ασφαλισμένην έχεις! (Athanas)

• ⓐ make fast, secure, lock (syn σφαλίζω):
  • είχαν φροντίσει κιόλας με τις αμπάρες τις πόρτες ν' ασφαλίσουν (Koumantareas) |
  • το αεράκι .. χτύπησε τα παραθυρόφυλλα· ο K. πήγε πάλι εκεί και τ' ασφάλισε καλά (Sardelis)

• ⓑ put the safety catch on, lock (ant απασφαλίζω):
  • ~

• ② ensure, secure, safeguard, guarantee, preserve (syn L διασφαλίζω, διαφυλάσσω, εξασφαλίζω, near-syn κατοχυρώνω):
  • ασφαλίζει τα αγαθά, τις κατακτήσεις του |
  • καθένας εφρόντιζε στην εξαφνικήν απειλή ν' ασφαλίσει τον εαυτό του από κάθε ενοχή (Karkavitsas) |
  • στη Δανία δημιουργήθηκε το είδος αυτό των ενώσεων, που ασφαλίζουν την αγνότητα του προϊόντος (Papantoniou) |
  • μόνον η στρατιωτική τους ισχύ είναι εκείνη που ασφαλίζει την ελευθερία τους (Athanasiadis-N) |
  • άφησε .. την επιστημονική σταδιοδρομία, που του ασφάλιζε όλα τα αγαθά της ζωής (Melas)

• ⓒ secure, procure, obtain (syn εξασφαλίζω, near-syn αποκτώ):
  • επίδρασε στον Husserl κι ασφάλισε την εκτίμησή του (Theodoridis) |
  • είχα οσφρανθεί μάχη και είχα τρέξει ν' ασφαλίσω θέση (Melas)

• ③ secure, take care of (financially), provide for (syn εξασφαλίζω, σιγουράρω, near-syn αποκαθιστώ 4):
  • ασφαλίζει τα παιδιά του με την κληρονομιά |
  • ας προφτάσουμε, κάνε ν' ασφαλίσουμε την καημένη την A. (Panagiotop)

• ⓓ underwrite or take out insurance, insure (syn σιγουράρω):
  • ~ |
  • επειδή το μαγαζί δεν ήταν ασφαλισμένο, .. όλη αυτή η ζημιά έπεσε στη ράχη του πατέρα μου (Xenop) |
  • πρέπει να μάθεις πώς ασφαλίζονται τα εμπορεύματα, τις αβαρίες, τα τελωνειακά (Petsalis) |
  • το κράτος τούς ασφαλίζει απέναντι σ' όλους τους κινδύνους της ζωής (Theotokas)

• ④ render certain or well-founded, ensure, establish (syn διασφαλίζω, επιβεβαιώνω, σιγουρεύω):
  • χρειάζονται να παρεμβληθούν προτάσεις, που να ασφαλίσουν τη λογική μετάβαση προς το τέρμα (Papanoutsos) |
  • η ψύχραιμη έρευνα ασφαλίζει τα πορίσματα και τα συμπεράσματά της μεθοδολογικά (Panagiotop) |
  • τα χρονολογικά πορίσματα από την εξέταση του συνόλου ασφαλίζονται με δυο τρεις σημαντικές λεπτομέρειες (Karouzos)

• ⑤ mediop ασφαλίζομαι protect or secure o.s. (syn εξασφαλίζομαι, προστατεύομαι):
  • εκεί κατέφευγαν οι κάτοικοι της περιοχής για να ασφαλίζονται από τις επιδρομές (Varelas) |
  • πώς είναι δυνατόν .. να ασφαλιστούμε από τις πλάνες της υποκειμενικής αυθαιρεσίας; (Papanoutsos)

• ⓔ insure o.s.:
  • ασφαλίζονται όλος ο κόσμος, εργάτες και εργοδότες εναντίον των κιντύνων της ασθένειας κλ (Saratsis)

[fr postmed, MG ασφαλίζω ← PatrG, K (also pap) ἀσφαλίζω]