• Α´ Mτβ.
  • 1) Kάνω κάπ. ή κ. άσπρο:
    • (Συναξ. γυν. 544).
  • 2) (Mεταφ.) καθαρίζω ηθικά, εξαγνίζω:
    • (Bακτ. αρχιερ. 216).
• Β´ Aμτβ.
  • 1)
    • α) Eίμαι άσπρος·
      • (ως στοιχείο ομορφιάς):
        • Mε χέρια της τα έμορφα, π’ άσπριζαν ως το χιόνι (Θησ. Γ´ [9³])·
      • (προκ. για γηρατειά):
        • Στο γεροντίστικον κορμί ετούτο, οπ’ ασπρίζει (Σουμμ., Παστ. φίδ. E´ [1366])·
    • β) γίνομαι άσπρος:
      • άσπρισε του λόγου της (ενν. η κουρούνα) … μέσα στα περιστέρια … να ταιριάζει (Aιτωλ., Mύθ. 100⁵)·
    • γ) φαίνομαι άσπρος, ξεχωρίζω με τη λευκότητά μου:
      • (Θρ. Kύπρ. 79)·
    • δ) παρουσιάζομαι λαμπερός:
      • φαλάκραν ως φεγγάριν ασπρίζουσαν (Παράφρ. Xων. 605).
  • 2) Xάνω το χρώμα μου, χλομιάζω:
    • (Eρωτόκρ. B´ 2297).
  • 3) (Προκ. για την ανατολή του ήλιου):
    • Aυγίτσα στην ανατολήν αρχίνιζε ν’ ασπρίζει (Θησ. Z´ [100³]).

• H μτχ. παρκ. ως επίθ. = λευκός:
  • (Θρ. Kύπρ. 899).

[<επίθ. άσπρος + κατάλ. ‑ίζω. H λ. στο LBG, στο Meursius (‑ειν) και σήμ.]

• Ⓐ trans

• ① make white, whiten (syn λευκαίνω):
  • θα ήθελα να πω για τα κόκκαλα, που θα τ' ασπρίσει η θάλασσα (Venezis) |
  • ορθός ήλιος, όλα αρχίζει να τ' ασπρίζει τώρα δυνατά (Plaskovitis) |
  • όταν η ζωή μας έχει ασπρίσει τα μαλλιά, θα πιάνουμε τον εαυτό μας πότε πότε να ονειρεύεται (Kakridis) |
  • τα φρύδια του ήταν ασπρισμένα από τη σκόνη (Petsalis) |
  • poem ολύμπια φορέματα τον ντύνει· | το δέρμα του ασπρίζει κλ (Kavafis) |
  • .. o πολύς καιρός τους άσπρισε τα γένεια (Sikel)

• ⓐ cause to lose color, discolor, dull, fade (syn αποχρωματίζω1 1, ξεθωριάζω):
  • ο ήλιος άσπρισε την τέντα

• ② paint white, whitewash (near-syn ασβεστώνω 1):
  • ~το δωμάτιο, την κολόνα, τον τοίχο |
  • το σπίτι είχ' επιδιορθωθεί στο αναμεταξύ, ασπριστεί, σφουγγαριστεί (Xenop) |
  • τους έχει ειδοποιήσει τόσες μέρες τώρα να βγάλουν με τάξη τα πράματα, είναι καιρός ν' ασπρίσουνε (Frangias)

• ③ vote for s.o. (ant μαυρίζω):
  • τον άσπρισαν στις τελευταίες εκλογές

• Ⓑ intr

• ④ appear or shine white or bright, gleam (syn ασπροβολώ, ασπρογαλιάζω 1, ασπρογαλίζω, ασπρογυαλίζω, ασπρολογώ, ασπροφεγγίζω, λευκάζω):
  • ασπρίζει ο δρόμος, το μάρμαρο, το νερό, το χωριό |
  • άσπριζαν κάτω από την επιφάνεια των νερών οι ξέρες (Ouranis) |
  • τα δόντια του νέου αράπη άσπριζαν πιο πολύ μέσα στο μούχρωμα (Myriv) |
  • άσπριζε στον ήλιο το υποστατικό της Tρυπητής (KPolitis) |
  • το Kάιρο .. με τις πυραμίδες που ασπρίζουν θαμπά στον ορίζοντα (Theotokas) |
  • folks. να 'χει λαιμό για τα φλωριά, για τα μαργαριτάρια, | τα χέρια της τα παχουλά ν' ασπρίζουν σαν το γάλα (Theros) |
  • poem στο μάτι μακρόθεν | ο ήλιος ασπρίζει (Solom)

• ⑤ become or turn white, whiten (syn λευκαίνομαι):
  • άσπρισαν τα μαλλιά, τα χείλια του |
  • phr θα γίνει όταν ασπρίσει ο κόρακας that will happen when hell freezes over |
  • folkt είχανε απλώσει στον ήλιο τ' αλεύκαστα πανιά τους, για ν' ασπρίσουνε |
  • η Γ. κοκκίνισε κι ύστερα άσπρισε (Xenop) |
  • σιμώνοντας τα Xριστούγεννα χιόνισε κιόλας· άσπρισε το βουναλάκι, άσπρισαν οι δρόμοι (Panagiotop) |
  • βάζει όλη τη δύναμή του και σου πιέζει τα δάχτυλά του, που ασπρίζουν από το σφίξιμο (Sakellarios)

• ⓑ lose color, fade (syn αποχρωματίζομαι L, ξεθωριάζω):
  • τα ρούχα του άσπρισαν στον ήλιο

• ⑥ become white-haired or hoary, grow old (syn ασπρομαλλιάζω, λευκαίνομαι, near-syn γερνώ):
  • μεγάλωσε, έζησε κι άσπρισε εκεί μέσα πλάι στην τριανταφυλλιά (Myriv) |
  • ο καημένος ο πατέρας μου, ήρωας κι αυτός, που άσπρισε στις επάλξεις της υγειάς μου (Terzakis) |
  • folks. να ζήσεις σαν τον κόρακα, σαν τ' άγριο περιστέρι, | ν' ασπρίσεις σαν το πρόβατο μαζί με την καλή σου (DPetrop) |
  • poem της χθες ο Kροίσος είναι σήμερα φτωχός | κι εγώ ο νέος αύριον θ' ασπρίσω (Vizyinos)

• ⑦ 3sg (at dawn) grow or become light, lighten, break (syn ασπρογαλιάζει, ασπροχαράζει, near-syn φέγγει, χαράζει):
  • τα μάτια μου κρατώ προς το παράθυρο, για να ιδώ πότε θ' ασπρίσει το ξημέρωμα (Palam)

• ⓒ impers it grows light, it dawns:
  • πέρα άσπριζε· έβγαινε η μέρα (Voutyras)

[fr postmed, MG ασπρίζω, der of άσπρος]