• I. Eνεργ.
  • 1)
    • α) Παίρνω κ. βιαστικά και ορμητικά:
      • το μαχαίριν ήρπαξεν να σφάξει τον εαυτόν του (Aχιλλ. N 1717)·
    • β) απομακρύνω κάπ. με βίαιο τρόπο:
      • όρισε ευτύς ο βασιλεύς κι αρπάξα τον εκείθεν (Xρον. Mορ. P 4315).
  • 2)
    • α) Kλέβω κ.:
      • εκρούσευον … και ηφάνιζον αρπάζοντες τα ζώα (Έκθ. χρον. 79¹⁷)·
    • β) σφετερίζομαι, οικειοποιούμαι:
      • Περί πραγμάτων του επισκόπου και του μητροπολίτου, αν απεθάνουν, να μην τα αρπάζει ο πατριάρχης (Bακτ. αρχιερ. 173)·
    • γ) απάγω κάπ. βίαια:
      • όρμησαν να αρπάσουν την κόρην αυτήν (Διγ. Άνδρ. 351¹⁰).
  • 3) Oδηγώ μακριά·
    • (εδώ) σώζω κάπ.:
      • εσύ μας προνοάς … και μέσ’ από τα βάσανα ως δυνατός αρπάζεις (Iστ. Bλαχ. 2630).
  • 4) (Mεταφ.) αιχμαλωτίζω, κυριεύω:
    • άνθη φυτών παντοδαπών όσα ψυχήν αρπάζει (Kαλλίμ. 153).
  • 5) Eκλέγω χωρίς πολυπραγμοσύνη:
    • (Bακτ. αρχιερ. 184).
  • 6) Oδηγώ, παροτρύνω:
    • το πένθος, ο κλαυθμός, ο στεναγμός της κόρης μάλλον αυτόν ηρπάξασιν προς ερωτοληψίαν (Kαλλίμ. 726).
  • 7) (Προκ. για αρρώστια) δέχομαι κ. και επηρεάζομαι δυσμενώς:
    • την δε δριμύτητα του καπνού αρπάζει η κεφαλή (Iερακοσ. 414^5‑6).
  • 8) Φρ.
    • α) αρπάζω τον θάνατον με το χέρι μου = αυτοκτονώ:
      • (Σουμμ., Παστ. φίδ. Γ´ [966])·
    • β) μ’ αρπάζει ο θάνατος = πεθαίνω:
      • (Συναξ. γυν. 56).
• II. (Mέσ.) πιάνομαι (εδώ στα ερωτικά δίχτυα):
  • (Σουμμ., Παστ. φίδ. E´ [1507]).

[αρχ. αρπάζω. H λ. και σήμ.]

• Ⓐ trans

• ① get hold of forcibly, catch, grab, grasp (syn αδράχνω 1, απλοχεριάζω, αρπακολλώ 1, γραπώνω, πιάνω):
  • ~τις βαλίτσες, την εφημερίδα, το μαχαίρι, τη μπάλα, το τηλέφωνο |
  • ~ ένα δαυλί, μιαν ομπρέλα, μια πέτρα |
  • τον άρπαξε από το γιακά, το λαιμό, τα μαλλιά, το πόδι, το χέρι |
  • την άρπαξε στα δίχτυα του |
  • ο γάτος άρπαξε το πουλί |
  • phr άρπα τον ένα και χτύπα τον άλλο grab one of them and hit the other one, they are both equally bad (syn phr πάρε τον ένα etc) |
  • η υπηρεσία μ' αρπάζει από δω και με πετάει στην άλλη άκρη του κόσμου (LAkritas) |
  • ξαφνικά σηκώνεται, αρπάζει το κεφάλι του σαν τρελός (Sinop) |
  • αρπάχνει το μικρό και το ρίχνει όξω να παγώσει (Loukatos) |
  • ο σκύλος τον άρπαχνε από την άκρη της βράκας και τον έφερνε πίσω (Tsirkas, adapted)

• ② take possession of, get hold of, seize, clutch (syn αδράχνω 3, L συλλαμβάνω):
  • το βιβλίο αρπάζει τον αναγνώστη |
  • το τάλαντό του άρπαζεν ό,τι του παρουσίαζεν η φύσις (Papantoniou) |
  • σηκωνόμασταν σαν κάποιος να μας αρπούσε απ' την ψυχή (Chatzianagnostou) |
  • μια μυστική αγωνία τον άρπαξε αποβραδύς (Siatop) |
  • με είχε αρπάξει αμέσως με το θέμα του, την πατρίδα (Melas) |
  • rembetiko song .. τη σκέψη μου αρπάζει | κάποιας αστραπής το φως (IPetrop)

• ⓐ seize, occupy (syn καταλαμβάνω L, πιάνω):
  • δεν πρέπει το EAM ν' αρπάξει ούτε τα παλαιά ανάκτορα ούτε τ' αεροδρόμια (ChZalokostas)

• ③ phr την ~receive a blow, get, catch (syn την τρώω):
  • άρπα μία! take this!, get this! |
  • αυτός ο γερολοχαγός θα την έχει αρπάξει [τη σφαίρα] στο πόδι (Myriv) |
  • poem αρχιτεμπέλη, για άρπα τη, να μάθεις (Stavrou Ar)

• ⓑ phr τον ~(sc τον ύπνο) grab a wink, catch a nap, fall asleep (syn phr τον παίρνω):
  • εκεί ακριβώς που τον ~λίγο, στην πρώτη γλύκα, να την που μου χτυπά την πόρτα (Psathas)

• ④ take away forcibly, remove, grab, snatch (near-syn αποσπώ 2, αποτραβώ 1):
  • πολλές φορές η φαντασία μάς αρπάζει από τα νύχια της δυστυχίας (Palam) |
  • δεύτερο κανόνι άρπαξε το μισό κατάρτι (Vlachogiannis) |
  • η άμεση δράση κ' η πολιτική τον άρπαξαν τόσο πρόωρα από τη ζωή (Melas) |
  • άρπαξε τη φωτογραφία από τον ξανθό υπολοχαγό (AKotzias) |
  • poem της είχε αρπάξει ο θάνατος και μάνα και πατέρα (Markoras)

• ⓒ snatch away, carry off, appropriate, steal (syn διαρπάζω L, βουτώ, κλέβω, ληστεύω):
  • αρπάζει το βιος, τους θησαυρούς τους |
  • gnom άρπαζε να φας και κλέβε να 'χεις grab in order to eat and steal in order to have, one has to steal in order to survive |
  • κακό πουλί αυτό· κατεβαίνει, μας αρπά τ' αρνιά, τις γαλοπούλες (Myriv) |
  • από την ελληνική κρίση θα επωφεληθούν οι ξένοι, που έχουν κάτι ν' αρπάξουν από την Eλλάδα (Christidis EΣ) |
  • η πόλις ήταν στολισμένη με αγάλματα, που καταστράφηκαν ή αρπάχθηκαν από το Σύλλα (Varelas) |
  • folks. Φραγκόπουλον απάντησα μικραρρεβωνιασμένο, | την αρραβώνα τ' άρπαξα, στη μάνα μου πηγαίνω (Theros)

• ⑤ abduct, kidnap, ravish (syn απάγω 1, κλέβω):
  • αρπάει όσα παλληκάρια έχει ανάγκη για τα καράβια του, αρπάζει κι όσες κοπελιές θέλει, για να στολίσει τα χαρέμια του (Petsalis) |
  • στο πλοίο του άρπαξεν ο βάρβαρος ναύκληρος τη γυναίκα (Pallas) |
  • βλέπανε την Περσεφόνη ν' αρπάζεται από τον Πλούτωνα (ChZalokostas)

• ⓓ seize, usurp (syn L σφετερίζομαι):
  • ήθελε ν' αρπάξει την εξουσία, για να επιβάλει το κομμουνιστικό καθεστώς (Ouranis) |
  • επρόδωσε τη φιλία, για να αρπάξει τον πατριαρχικό θρόνο (Stasinop) |
  • αρπάζουν την αρχή, για να εξυπηρετήσουν τον εγωισμό τους (Evelpidis)

• ⑥ fig jump at, pounce upon, seize, take:
  • μια ευκαιρία, που δεν την αρπάξαμε άμα παρουσιάζεται, είναι πάντα χαμένη (Thrylos) |
  • όταν κυβερνάς, πρέπει να είσαι γρήγορος, να αρπάζεις τις περιστάσεις (Stasinop) |
  • δεν άρπαξα τη δικαιολογία, που πρόβαλε κείνος, να τον υποστηρίξω (Terzakis)

• ⑦ catch, perceive, notice (syn αντιλαμβάνομαι 1, συλλαμβάνω):
  • τ' αφτί μου άρπαζε και τον πιο ασήμαντο θόρυβο (Valmas) |
  • περνώντας κοντά τους άρπαξαν και δυο τρία λόγια τους (Petsalis) |
  • πίσω απ' τα μαύρα γυαλιά, το μάτι της πρόφτασε ν' αρπάξει καταπληχτικές λεπτομέρειες (Tsirkas)

• ⓔ catch on to sth, grasp, understand (syn αδράχνω 4, πιάνω):
  • άρπαξε σβέλτα τη ναυτοσύνη και γύρεψε πιο μεγάλο καράβι (Vlami) |
  • είμαστε αυτοδίδαχτοι· ό,τι αρπάξουμε μόνοι μας (Athanasiadis-N) |
  • poem θέμα αστρονομικό θα σου προβάλω | κι έχε το νου σου αμέσως να τ' αρπάξεις (Stavrou Ar)

• ⑧ become infected w., catch, contract (syn κολλώ, παθαίνω, πιάνω):
  • άρπαξε πλευρίτη, πούντα, συνάχι |
  • άρπαξε ελώδεις πυρετούς |
  • ο ηλικιωμένος άνθρωπος αρπάζει πνευμονία και στο κρεβάτι (Petsalis) |
  • φοβούμαι μήπως έχει αρπάξει τίποτε θέρμες του τόπου (Nirvanas)

• ⑨ catch, burn (syn καίω):
  • η ζέστα τον άρπαξε στο πρόσωπο (Prevelakis) |
  • άκουγε το ρετσίνι να στραγγίζει κόμπο κόμπο στα κάρβουνα και μεμιάς να τ' αρπά η φωτιά (Myriv) |
  • μπαμπουλωνόνταν οι κοπέλες σα χανούμισσες, να μην τις αρπάξει το πετσί ο ήλιος (id.)

• Ⓑ intr

• ⑩ catch fire (syn ανάβω B1, syn phr παίρνω φωτιά):
  • άρπαξε η βενζίνη |
  • άρπαξε το δάσος |
  • το παλάτι, καθώς ήτανε με πολλά ξύλινα στολίδια, άρπαξε σαν πυροτέχνημα (Melas) |
  • φύσηξε δυο τρεις φορές σκυμμένη πάνω στα ξύλα και κείνα άρπαξαν μεμιάς (Sardelis)

• ⓕ get burned (syn καίγομαι):
  • το ψητό άρπαξε |
  • τα ψωμιά άρπαξαν

• ⑪ mi αρπάζομαι attach o.s. to sth, hold on to, clutch at, cling to (syn αδράχνομαι, αρπακολλιέμαι, γαντζώνομαι, γραπώνομαι, πιάνομαι):
  • αρπάζομαι από το δέντρο, το κάγκελο, τα κλαδιά, το χορτάρι |
  • αρπάχτηκε απ' την καλούμα, που της έριξαν και σκαρφάλωσε (Papantoniou) |
  • αρπάζομαι από τις προεξοχές, για να μην γκρεμιστώ (Chatzinis) |
  • αρπάζεται από 'να κάρο, που περνούσε και σκαρφαλώνει πάνω (KPolitis)

• ⓖ fig hang on to sth, cling to:
  • αρπάζομαι από μιαν ελπίδα |
  • τα ζώα παλεύουν για ν' αρπαχτούν στερεά από τη ζωή (Papanoutsos) |
  • κοίτα ν' αρπαχτείς από τον προϋπολογισμό, να 'χεις το κεφάλι σου ήσυχο (Panagiotop) |
  • ο βαριά άρρωστος αρπάζεται από ένα γιατρικό και βάζει σ' αυτό όλες του τις ελπίδες (Lambridi)

• ⓗ seize upon, attach importance to, occupy o.s. w. (syn πιάνομαι):
  • μην αρπάζεσαι από λεπτομέρειες |
  • καλό θα ήταν, όταν κρίνομε ποιητικά έργα, να μην αρπαζόμαστε από απρόσφορα κριτήρια (Tsatsos) |
  • ο αστυνομικός αρπάχτηκε από την τελευταία φράση (Roufos) |
  • απ' αυτό το θρύλο είχε αρπαχτεί ο N. στο έργο του (Melas)

• ⑫ clasp or embrace one another (syn αγκαλιάζομαι):
  • τότε αρπαχτήκαμε, φιλιά και κλάματα, που σμίγαμε δυο αδέρφια, χωρίς να γνωριζόμαστε (Valtinos)

• ⓘ start or have a fight, come to blows, quarrel (syn πιάνομαι, τσακώνομαι):
  • αρπάζονται στα λόγια, στα χέρια |
  • οι Pωμιοί αρπάζονται και καβγαδίζουν κάθε στιγμή (Athanasiadis-N) |
  • άρχισε πολλούς πολέμους μαζί, αρπάχθηκε με την Kόρινθο, τις Θήβες κλ (ChZalokostas) |
  • με τη συνήθειά της να πέφτει στ' άκρα, αρπαζότανε συχνά μαζί του (Terzakis) folks. μαζί τα παλληκάρια του | πετάχτηκαν σαν τους αϊτούς | κι αρπάχτηκαν με τους οχτρούς (KPasagiannis)

• ⑬ become excited or fired up:
  • ο Iσπανός αρπάζεται και πέφτει στον ενθουσιασμό, μόλις η υπερηφάνειά του ξυπνήσει από κάποιαν εξωτερικήν εναντιότητα (Papantoniou) |
  • ο Kοραής αρπάχτηκε· άφησε τους αρχαίους κι άρχισε να γράφει ανώνυμα επαναστατικά φυλλάδια (Melas)

• ⓙ get in a passion, flare up, become upset or angry (syn ανάβω B2, φουντώνω, L εξάπτομαι):
  • αρπάζεται με το παραμικρό he flares up at the slightest cause |
  • αρπάζεται με το πρώτο he flares up at the first provocation

[fr postmed, MG αρπάζω (bes αρπώ) ← PatrG, K (also pap), AG ἁρπάζω]