• 1)
  • α) (Προκ. για κίνηση από τόπο) από επάνω:
    • αποπάνω του πύργου … εκατέβαιναν σαγίτες (Tρωικά 532)·
  • β) (προθετ. με γεν. ή αιτιατ.) από επάνω από κάπ. ή από κ.:
    • αποπάνου το στόμα του πηγαδιού (Πεντ. Γέν. XXIX 3)·
    • σύρε αποπάνου μου (Πεντ. Έξ. X 28)·
  • γ) (προκ. για προέλ.):
    • είν’ Θεός στους ουρανούς και βλέπει αποπάνω (Iστ. Bλαχ. 428).
• 2) (Προκ. για κίνηση προς τόπο, προθετ. με αιτιατ.) επάνω από:
  • ανέβη το σύννεφο αποπάνου την τέντα (Πεντ. Aρ. IX 17).
• 3)
  • α) (Προκ. για στάση) επάνω:
    • Tα ρούχα σκεπάζανε ’ποπάνω τ’ άρματά του (Eρωτόκρ. B´ 147)·
  • β) (προθετ. με την πρόθ. εις στις διάφορες μορφές της):
    • ’ποπάνω στο βουνάριν (Θρ. Kύπρ. M 227)·
  • γ) (με γεν. προσώπου) επικεφαλής κάπ.:
    • στρατοπεδάρχην άρχοντα και πάντων αποπάνω (Pιμ. Bελ. ρ 762).
• 4) (Mε το άρθρο ως ουσ.) οι αποπάνω = αυτοί που βρίσκονται στο ψηλότερο σημείο:
  • (Mαχ. 458¹⁸).

[<πρόθ. από + επίρρ. επάνω. Ο τ. απου‑ στο Meursius. H λ. στο Bλάχ. και σήμ.]

• ① fr above (syn αποπάνωθε 1, ant αποκάτω1 1):
  • έρχεται, κοιτάζει ~ |
  • ~ πέφτει βροχή |
  • άνοιγαν αποπάνου οι καταρράχτες του παλατιού κ' έπεφτε στους ανθρώπους κατακλυσμός από λουλούδια (Palam) |
  • τα γιλέκα σφίγγουνε τα στήθια και τα στήθια ξεχειλίζουν ~ (DOikonomidis) |
  • poem τ' άστρα με σκέπουνε ~ (Zevgoli)

• ⓐ fr high quarters, fr higher authority, fr above (syn άνωθεν 2):
  • όλα διευθύνονται ~ και όλα έλκονται προς τα πάνω (Theodorakop) |
  • το ποιητικό σχήμα τούς δίνεται κατά κάποιον τρόπο ~ (Kakridis, adapted) |
  • αργοπορούσαν για να γδύσουν τον κόσμο· το παράδειγμα ερχόταν ~ (Petsalis)

• ⓑ fr (the) top:
  • phr ~ ως (or ίσαμε) κάτω fr top to bottom, fr head to toe |
  • το μαύρο σκέπασμα, που είχαν κρεμάσει στην αψίδα, έπεφτε ~ ίσια με τη μέση (Palam) |
  • ~, απ' τον ανοικτό λαιμό καθώς κι αποκάτω, απ' τις γυμνές γάμπες, εμάντευες όλο εκείνο το εφηβικό κορμί (Xenop) |
  • η ανάπτυξη των επιστημονικών εννοιών προχωρεί ~ προς τα κάτω, από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο (Geros)

• ② above or over sth (syn απάνωθε 2, απάνω1 7):
  • αγρυπνεί, κρέμεται, περνά, πλανιέται, στέκει ~ του |
  • μένουν ~ μας they live above us |
  • απλώνει ~ του τα χέρια |
  • folkt πήγε σ' ένα πηγάδι, έσκυψε ~ και φώναξε (Megas) |
  • εκεί ~ |
  • κανένας δε σήκωνε αντάρτικο κεφάλι στο σκληρό ~ |
  • ολόκληρος κόσμος ελληνικός δίχως ένα μάτι ελληνικό ~ (Palaiologos) |
  • poem αποπάνου του ας χτυπούνε | μόνο στήθια ηρωικά (Solom) |
  • θεέ μου! κάμε να κλαίνε οι χωριανές | στο μνήμα μου ~ (Zevgoli)

• ⓒ on top (of) or over sth (near-syn απάνω1 4):
  • φορούσαν απλές περισκελίδες και απεπάνω μια μακριά ρόμπα (Vacalop) |
  • ήτανε μια βρύση μαρμαρένια με τρία καμπυλωτά τόξα ~ (EAlexiou) |
  • ξεσκέπασε ένα αρχαίο σπίτι, έχτισε ~ ένα παρεκκλήσι (Theotokas) |
  • το στήθος του αρσενικού, γαντζωμένο σφιχτά αποπάνου της, εξακολουθούσε να πάλλεται (Kazantz) |
  • | phr βγαίνω ~ win or gain an advantage over s.o. unjustly |
  • δεν αρκεί που έχει άδικο, θέλει να βγει κι ~

• ⓓ in addition, on top, to boot, besides (syn απάνω1 8b, αποπάνωθε 2, L επιπλέον):
  • δε φτάνουν όλα, είναι και κλέφτης ~ |
  • θα 'πρεπε να γυρίσει πίσω και την προίκα, να πληρώσει ~ και διατροφή (Terzakis) |
  • ξεπλήρωσε το χρέος του και του έμειναν κι άλλα τρία χιλιάρικα ~ (AVlachos) |
  • poem .. του αφέντη σου τα πλούτη μαζώνονται | και τρώνε τόσοι και προσκάλεσες και τούτον ~ (Homer Od 17.379 Kaz-Kakr)

• ⓔ in immediate succession to, right after, on top of:
  • πίνει νερό ~ απ' τον καφέ, το φάρμακο

• ③ w. gen of pron (μου, σου, του etc) in a higher position, in charge of, over or commanding s.o.:
  • οι μικροαστοί έχουν παροδική σχέση προς εκείνους που βρίσκονται ~ τους (Papanoutsos, adapted) |
  • αρχηγός εσύ, ναι! ο οπλαρχηγός Kαρατάσος ~ μου, ποτέ! δεν το ανέχομαι (Petsalis) |
  • | phr τον έχω or κάθεται ~ μου he is over my head, he keeps pestering me |
  • τον έχω ~ απ' το κεφάλι μου id. or I esteem him greatly

• ④ w. gen of pron (μου, σου, του etc) (away) fr, off (syn απάνωθε 3):
  • ρίχνω, τινάζω κτ ~ μου |
  • phr βγάζω ένα βάρος ~ μου get a load off one's chest |
  • δε σηκώνει τα μάτια του ~ της he doesn't lift his eyes off her, he keeps staring at her |
  • ο καλός θεός ας απομακρύνει ~ της τα βάσανα (Palam) |
  • αφαιρεί ~ της το έργο της μοδίστρας (Melas) |
  • ο ταύρος προσπαθεί να πετάξει τις σαΐτες ~ του (Fteris) |
  • δώσε μου κάτι ~ σου να το 'χω για φυλαχτό (Sardelis) |
  • poem .. να λουστείτε κι ~ σας | να φύγει η λιβανίλα (Skipis)

• ⑤ in adj function found above or on top of sth, upper (syn απάνω1 1b):
  • η ~ γειτονιά, πλευρά |
  • το ~ |
  • από 'να μαντρί, που 'ναι στ' αποπάνου το βουνό γαβγίζουνε τα τσομπανόσκυλα (Kondylakis) |
  • στο ~ πλαίσιο ήταν άλλοτε διάφοροι ισπανικοί θυρεοί (Karouzos)

[fr postmed, MG αποπάνω, cpd w. επάνω]

• person found in a higher position, person of authority (ant ο αποκάτω):
  • να νοιώσουμε πρώτ' απ' όλα την υποταγή του γιανίτσαρου στους ~ (Petsalis) |
  • δεν είχε αλλάξει η νομοθεσία, άλλαξε απλώς η εντολή των ~ (Christidis EΣ) |
  • poem σε περιφρονούν οι ~, όταν δεν περιφρονείς τους αποκάτω (Apostolidis)

[fr MG ο αποπάνω, substantiv. m αποπάνω]

• ① fr above (syn αποπάνω 1):
  • poem σηκώνει αθέλητα ψηλά την άσπρη κόρη των ματιών, | ως να 'ρχεται παντοτινά ~ η φωνή (Sikel)

• ② in addition, besides (syn αποπάνω 2c):
  • poem .. το βιος που απ' το Άργος έφερα στο σπιτικό μου, ακέριο | το δίνω πίσω, κι ~

[fr postmed *αποπάνωθεν (cf Erotokr αποπανωθιό), cpd w. απάνωθεν]

• 1) Aπό επάνω:
  • σα να τηνε θωρεί (ενν. η νένα) νεκρή στέκει αποπανωθιό της (Eρωτόκρ. Γ´ 1614).
• 2) (Mε γεν. ή με την πρόθ. εις και αιτιατ. επιθ. ή ουσ.) σε θέση κορυφαία (μεταξύ περισσοτέρων):
  • ’ποπανωθιό ’ς τσι φρόνιμους, πρώτος εις τσι μεγάλους (αυτ. A´ 30).

[<πρόθ. από + επίρρ. απανωθιό (βλ. επανωθιό)]