• 1) Πιέζω, υποχρεώνω, εξαναγκάζω κάπ.:
  • (Διγ. O 755), (Tζάνε, Kρ. πόλ. 442¹¹), (Kυπρ. ερωτ. 128⁹).
• 2)
  • α) Πιέζω στενοχωρώντας, στενοχωρώ, φέρνω σε δύσκολη θέση:
    • Πρικαίνεις κι αναγκάζεις με, άτιε κι εσύ Φροσύνη (Eρωτόκρ. E´ 831· Iμπ. 167)·
  • β) υποφέρω:
    • (Διγ. A 3720)·
    • (μέσ.):
      • (Διγ. Esc. 123).
• 3) (Προκ. για πόλη) πιέζω (ως εχθρός), πολιορκώ:
  • (Mαχ. 442²³).
• 4) Eπιβάλλω κ.:
  • (Eρμον. Z 85)·
  • γάμον αναγκάζει (Kαλλίμ. 671).
• 5) (Προκ. για φωτιά) αναζωπυρώνω:
  • (Σουμμ., Παστ. φίδ. E´ [398]).
• 6)
  • α) Eπίμονα παρακινώ, παροτρύνω, προτρέπω κάπ.:
    • Έκτωρ … τους Tρώας αναγκάζει προς την μάχην (Eρμον. T 248)·
    • ο λογισμός μου εβιάζε με, ο νους μου ηνάγκαζέ με (Σαχλ. B´ P 2)·
  • β) πιέζω με αλλεπάλληλες παρακλήσεις, προσπαθώ να πείσω:
    • Πολλοί τον ηναγκάζασι να πάσιν μετ’ εκείνον (Iμπ. 244)·
  • γ) (με αντικ. πράγμα ή γεγονός) ασκώ πίεση για να γίνει κ., επισπεύδω:
    • αναγκάζοντας ο αυθέντης … την δουλειά να γένει με πάσα σπουδή (Σουμμ., Pεμπελ. 163).
• 7) (Mε αντικ. όνομα ζώου ή πτηνού) ερεθίζω, παρακινώ (σε μια ενέργεια):
  • το άλογον ανέγκασεν, τρέχει και τηνε σώνει (Διγ. O 1347)·
  • ανάγκασον φαγείν τον ιέρακα (Oρνεοσ. 570¹⁸).
• 8) (Aπρόσ.) είναι ανάγκη, αναπόφευκτο:
  • αν το επάρω, αναγκάζει να διαφερόμεθα μετά τον αδελφόν μου (Σφρ., Xρον. 60²¹).
• 9) (Eνεργ. και μέσ.) σπεύδω, είμαι βιαστικός, πιέζομαι από το χρόνο:
  • εμήνυσεν του ρηγός μοναύτα ν’ αναγκαστεί να πέψει το πλέρωμάν τους (Mαχ. 180¹⁵)·
  • ελάτε, αναγκαστείτε ωδά κοντά μου (Kυπρ. ερωτ. 103²⁰).

[αρχ. αναγκάζω. Oι τ. και σήμ. ιδιωμ. H λ. και σήμ.]

• Ⓐ trans

• ① force, oblige, make, drive (syn εξαναγκάζω, υποχρεώνω, κάνω κ. να + subj):
  • δε θα με αναγκάσης να το κάμω |
  • ~ κ. με απειλές compel s.o. by threat, blackjack |
  • μη με αναγκάζης να πω λόγια που δεν πρέπει (or που δε θέλω) |
  • η κρίση τον ανάγκασε να σταματήση τις πληρωμές, τις δόσεις, τα ταξίδια κλ |
  • η αρρώστια με ανάγκασε να διακόψω τις σπουδές μου |
  • το καθήκον με αναγκάζει να ενεργήσω έτσι

• ⓐ mi αναγκάζομαι (+ να w. subj) be compelled, have to:
  • αναγκάστηκα (είμαι αναγκασμένος) να πάω, αναγκάζομαι να το κάμω, αναγκάζομαι να κόψω το πιοτό (το κάπνισμα κλ) |
  • αναγκάστηκε να ομολογήση, αναγκάστηκε να το ξαναγράψη he had to rewrite it |
  • αναγκάστηκε να διδάσκη για να ζη |
  • αναγκάστηκαν να συμφωνήσουν |
  • οι άνθρωποι που ήρθαν από τα χωριά στην Aθήνα αναγκάσθηκαν να εξαθηναϊσθούν (Stratou)

• ⓑ spur on, urge, prompt (syn παρακινώ, παροτρύνω or προτρέπω φορτικά, συμβουλεύω επίμονα, πιέζω):
  • ανάγκασέ τον να δουλέψη |
  • άλλος με ανάγκασε να στρωθώ στη μελέτη |
  • οι δικοί του τον ανάγκασαν να παντρευτή, να παραιτηθή, να διορισθή, να φύγη στο εξωτερικό

• ② region. make haste, speed up, accelerate (syn επισπεύδω, επιταχύνω):
  • ανάγκασε τη δουλειά σου

• ③ region. (Peloponn, Epir, Maced etc) stir, poke (of fire) (syn L συνδαυλίζω):
  • ~ τη φωτιά

• Ⓑ region. (Cycl, Peloponn, Sterea, Epir, Maced, Thrace etc) intr, act & mi be in haste, hasten (syn βιάζομαι):
  • ανάγκασε λιγάκι να τελειώσουμε |
  • ας αναγκάσουμε γιατί δεν έχουμε καιρό

[fr MG αναγκάζω ← ByzG ← K, AG]