• Α´ (Mτβ.) πληγώνω:
  • διά τον αυθέντην των όλοι να ματωθούσιν (Ψευδο-Γεωργηλ., Άλ. Kων/π. 785).
• Β´ Aμτβ.
  • 1) Bάφομαι με αίμα, πληγώνομαι:
    • τα σωθικά εματώσασι κι αίμα πολύν εφτύσα (Eρωτόκρ. B´ 1701).
  • 2) (Mέσ.) κοκκινίζω:
    • μη ματωθούν οι ακτίνες σου (ενν. Ήλιε) στο αίμα των Λατίνων (Ψευδο-Γεωργηλ., Άλ. Kων/π. 411).
  • 3) Συγκρούομαι σε μάχη:
    • να ματώσομεν αντάμα μετά τούτων (Θησ. E´ [62⁸]).

• H μτχ. παρκ. ως επίθ. =
  • 1) Που σχετίζεται με αίμα, φόνο, αιματοχυσία:
    • τα ματωμένα πλούτη (Eρωφ. Xορ. γ´ 436)·
    • ματωμένην μάχην (Tζάνε, Kρ. πόλ. 287¹).
  • 2) Που σχετίζεται με αίμα (κυριολ. και μεταφ.), ψυχικό πόνο:
    • (Λίμπον. 55)·
    • δάκρυα ματωμένα (Eρωτοπ. 147).
  • 3) Καμωμένος με αίμα:
    • γράμματά μοι έγραψεν … αιματωμένα (Διγ. Z 2998).
  • 4) Kοκκινωπός (εξαιτίας του πορφυρού λίθου):
    • (Bεν. 80).
  • 5) Που περιέχει αίμα:
    • νερόν … ματωμένον (Xούμνου, Kοσμογ. 2281).

[αρχ. αιματόω. H λ. και ο τ. στο Βλάχ. και σήμ.]

• Ⓐ trans

• ① cause bleeding, wound (syn προξενώ αιμορραγία, πληγώνω):
  • μάτωσα το δάχτυλό μου με τ' αγκάθι |
  • poem κρατώ, καρφώνω επάνω του |
  • και ματώνω τα χέρια (Palam) |
  • στα πόδια που ματώνεστε περνώντας |
  • τα φτερά (id.) |
  • ... να ματώση |
  • τα νύχια του στη σάρκα μας βαθιά (Zevgoli) |
  • έγινα τόσο ευαίσθητος, μα τόσο |
  • με το να ματωθώ και να ματώσω (Peranthis)

• ⓐ slaughter, of animals:
  • στείλ' τον (τον γκιόσο) ... να τον ματώσουμε, που είναι και γιορτή (Christovasilis) |
  • πλάγιασε καταγής το ένα κριάρι και το μάτωσε (Prevelakis)

• ⓑ region. idiom phr το ματώνω cause bloodshed:
  • βιαζότανε να το ματώση (Melas) |
  • θα το ματώσουνε χωρίς ν' ακούσουνε κανένα (id.)

• ⓒ stain w. blood (syn βάφω or λερώνω με αίμα):
  • μάτωσες το μαντήλι |
  • ματώθηκε το φόρεμα |
  • folks. ... κόψε μου το κεφάλι, |
  • να ματωθούν τα ρούχα μου και σένα το σπαθί σου (Theros) |
  • poem ... ξέσκισα τη σάρκα στα παλιούρια |
  • και μάτωσα τη γη (Palam)

• ② cause s.o. severe pain or intense grief, make one feel grief (syn κάνω κ. να πονέση, λυπώ, στενοχωρώ υπερβολικά):
  • το οικογενειακό χτύπημα μάτωσε την ψυχή του |
  • της μάτωσε την καρδιά με όσα της είπε |
  • folks. γιατί δεν άφηκες καρδιά να μη την αιματώσης (Passow) |
  • poem άσκημες χεριές απλώνουν |
  • και τις σάρκες τους ματώνουν (Skipis)

• ③ make bloodred (syn αιματοβάφω 3):
  • poem μα ο ήλιος σαν αιμάτωσε τα χείλη των μαρμάρων, |
  • τ' αγάλματα της μίλησαν ... (Melachrinos) |
  • γαρούφαλα, που αιμάτωσαν του Μάη τα μεσημέρια (KKontos)

• Ⓑ intr

• ④ bleed (syn παθαίνω αιμορραγία):
  • μάτωσαν τα πόδια μου |
  • μάτωσε η μύτη μου my nose is bleeding |
  • idiom phr δε μάτωσε μύτη στο πραξικόπημα during the coup no one suffered bodily harm |
  • οι πληγές αυτές ... ματώνουν πάλι τώρα και πονούν (Papanoutsos)

• ⑤ intr & mediop αιματώνομαι (& ματώνομαι) suffer severely (syn υποφέρω υπερβολικά):
  • δύσκολο πολύ ... να παίζης με το θεό και να μην αιματώνεσαι (Kazantz) |
  • για να φτάσωμε (τον εξευγενισμό μας) ... ματώσαμε και θυσιαστήκαμε (Papanoutsos) |
  • ματώνομε για να δημιουργήσωμε το έργο (Tsatsos)

• ⑥ feel intense compassion or grief, bleed (syn λυπούμαι βαθιά, παθαίνω βαρύ ηθικό τραύμα):
  • ματώνει η καρδιά μου, όταν τον βλέπω my heart bleeds when I see him |
  • idiom phr θα ματώση η καρδιά τους you will tear them apart |
  • μάτωσε η ψυχή μου που είδα την κατάστασή του |
  • θα ματώνη ο νους μου (Frangias) |
  • poem μάτωσες, εκλεκτή ψυχή, και η πρωτινή σου στ' όχι |
  • στάθηκε γνώμη, απάνω στο χαμό (Malakasis)

[fr MG αιματώνω, ματώνω ← AG αἱματῶ]