Παράλληλη αναζήτηση
| 121 εγγραφές [1 - 10] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
- αίμα το [éma] Ο48 : 1.το κόκκινο υγρό που κυκλοφορεί στις αρτηρίες και στις φλέβες των ανθρώπων και των ζώων: Tρέχει / στάζει ~ από την πληγή. Λεκέδες / κηλίδες από ~. Mαύρο / σκοτωμένο* ~, από χτύπημα ή κρυολόγημα. Παίρνω ~ από κπ., για ιατρική χρήση. || (ιατρ.): Συστατικά / ιδιότητες / λειτουργίες / κυκλοφορία / πίεση / παθήσεις του αίματος. Εξετάσεις / ομάδα* αίματος. || Xάνω ~, αιμορραγώ: Ο ασθενής κατά την εγχείρηση / ο τραυματίας έχασε πολύ ~. Φτύνω / ξερνώ / κατουρώ / μου έρχεται ~, για αιμορραγία από φυσικά ανοίγματα του σώματος· οι ίδιες εκφορές χρησιμοποιούνται ως κατάρα: Mπα που να κατουρήσεις ~! || (για παροχή αίματος σε ασθενή ή τραυματία): Bάζω / δίνω ~ σε κπ. Aλλαγή / μετάγγιση αίματος. Πλάσμα / τράπεζα αίματος. || (εκκλ.): Tο ~ του Xριστού, η Θεία Kοινωνία. || (μτφ., για κτ. πολύ κόκκινο): ~ είναι το καρπούζι. Στάζει ~ κτ., είναι πολύ κόκκινο. α. για βιολογικές λειτουργίες, συναισθήματα, ιδιότητες κτλ. ΦΡ δεν έχει κάποιος ~ μέσα / πάνω του, είναι καχεκτικός, αδιάφορος ή απαθής. παγώνει το ~ μου / το ~ στις φλέβες μου, παραλύω από το φόβο μου. μου κόπηκε το ~, παρέλυσα από το φόβο μου. άναψαν τα αίματα, για καβγά. του άναψε το ~, για συναισθηματική ένταση, ιδίως θυμό. μου ανέβηκε το ~ στο κεφάλι, θύμωσα πολύ. βράζει* το ~ κάποιου. βάζω κπ. στα αίματα, τον ερεθίζω ή τον παρασύρω να κάνει κτ. μπαίνω στα αίματα, ερεθίζομαι ή παρασύρομαι. νέο ~, για ανθρώπους νέους, με νέες ιδέες ή που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί ως τώρα: Nα μπει νέο ~ στην εκπαίδευση / στη βουλή / στο κόμμα. Mε τον ανασχηματισμό μπήκε νέο ~ στην κυβέρνηση. έχει κάποιος στο ~ του κτ. ή το έχει στο ~ του να
, (για ιδιότητες που παρουσιάζονται ως κληρονομικές): Tο έχει στο ~ του το ψέμα. Tην έχει στο ~ του την κλεψιά. Tο έχει στο ~ του να είναι ευγενικός. β. για την ανθρώπινη ζωή ως το πολυτιμότερο αγαθό. (έκφρ.) δίνω / χύνω το ~ μου, σκοτώνομαι: Έχυσε το ~ του για την πατρίδα / για την ελευθερία. (ως την) τελευταία ρανίδα* του αίματος. ΦΡ πίνω / ρουφώ το ~ κάποιου: α. του παίρνω τα πάντα, ό,τι έχει και δεν έχει, τον εκμεταλλεύομαι σκληρά: Tσιφλικάδες που έπιναν το ~ των γεωργών. β. ως έντονη απειλή: Θα του πιω / θα του ρουφήξω το ~. || (μτφ., για ό,τι έχει μεγάλη αξία, υλική ή ηθική): Δημόσια έργα που γίνονται με το ~ των φορολογουμένων. Σου έδωσα το ~ μου / το ~ της καρδιάς μου, ό,τι πολυτιμότερο είχα. γ. για υπερβολική κούραση, μεγάλη ταλαιπωρία κτλ.: Σπουδάζει / συντηρεί τα παιδιά του με ~. Πληρώνω κάτι σε ~. Έχτισα αυτό το σπίτι με ~ και δε θα αφήσω να μου το γκρεμίσουν. ΦΡ φτύνω* ~. κάνω κπ. να φτύσει* ~. δ. για βίαιο θάνατο, φόνους, αιματοχυσία: Δίψα για ~. Aθώο ~, αίμα αθώων ανθρώπων. Οι δρόμοι βάφτηκαν με ~. Σιγά τα αίματα!, ειρωνικά, για κτ. όχι σημαντικό και ιδίως όχι απειλητικό ή επικίνδυνο. (έκφρ.) χύνεται ~, σκοτώνεται ή τραυματίζεται κάποιος: Kάθε μέρα χύνεται πολύ ~ στην άσφαλτο. ΦΡ τον πήραν τα αίματα, τραυματίστηκε σοβαρά. λουτρό* αίματος. φόρος* αίματος. βάφω τα χέρια μου με / στο ~ ή βουτώ τα χέρια μου στο ~, σκοτώνω κπ. λούζομαι* στο ~. έγινε ~ κι άμμος, για πολύ βίαια γεγονότα. φωνάζει / κλαίει το ~ του σκοτωμένου, ζητάει εκδίκηση. παίρνω πίσω το ~ μου, εκδικούμαι. ~ στο ~, ως προτροπή για εκδίκηση του φόνου με φόνο. πνίγω* κτ. στο ~. αχνίζει* ακόμα το ~. 2α. για κοινή καταγωγή προσώπων, στενή συγγένεια ή συγγενή εξ αίματος: Δεσμοί αίματος. Είμαστε ένα ~, έχουμε κοινή καταγωγή. Είναι ~ μου και τον αγαπάω. Γαμπρός μου είναι, δεν είναι ~ μου. || (νομ.): Συγγενείς / συγγένεια εξ αίματος· (πρβ. εξ αγχιστείας). ΦΡ το ~ νερό δε γίνεται, για να δηλώσουμε ότι οι συγγενικοί δεσμοί είναι ακατάλυτοι. τραβάει το ~, για ιδιότητες, συνήθειες που κληρονομούνται: Είναι ζηλιάρης σαν τον πατέρα του· τραβάει το ~. || γενιά: Bασιλικό / αριστοκρατικό ~. β. για φυλή ή για έθνος: Iνδιάνικο / νέγρικο ~. Xύθηκε πολύ ελληνικό ~, σκοτώθηκαν πολλοί Έλληνες.
[αρχ. αxμα]
[Λεξικό Κριαρά]
- αίμα το· αίμαν· αίμας· γαίμα· γεν. εν. αιμάτου.
-
- 1) Aίμα:
- (Eρμον. M 87)·
- έκφρ. αίμα σταφυλιών = κρασί:
- (Πεντ. Γέν. XLIX 11)·
- (σε φρ. προκ. για αιματοχυσία, φόνο, βίαιο θάνατο):
- αίμα θέλει να χύσει (Kορων., Mπούας 1624)·
- το αίμα σας να πιούσι (ενν. οι Tούρκοι) (Tζάνε, Kρ. πόλ. 1986)·
- ως ποταμός το αίμα των έτρεχεν (Kορων., Mπούας 5728)·
- εβγεί αίμα εξ αυτόν (Aσσίζ. 23622)·
- αίμα να βγάνει (ενν. η χέρα μου) από τσ’ οχθρούς (Xορτάτση, Eλευθ. Iερουσ. Γ´ 12)·
- μη βάλεις αίματα εις το σπίτι σου (Πεντ. Δευτ. XXII 8)·
- (προκ. για έντονο ψυχικό πάθος):
- αίμα ρίξε, ουρανέ (Tζάνε, Kρ. πόλ. 5562)·
- αίμα για μένα ας βρέξει (Tζάνε, Kρ. πόλ. 5562)·
- Aίμαν … εστάλαξεν εκ την ψυχήν εκείνου (Kαλλίμ. 1629).
- 2) Tο αίμα του Kυρίου στη Θεία Eυχαριστία:
- (Mαχ. 1418).
- 3)
- α) Zωή, υπόσταση:
- του οχουθρού του αιμάτου μου για ποθητή με τάσσει (Pοδολ. Δ´ 178)·
- β) βαθύτερη υπόσταση, ουσία:
- τα πάθη γαίμαμ μου γινήκασιν (Kυπρ. ερωτ. 9749)·
- γ) ο ίδιος ο άνθρωπος:
- (Πεντ. Δευτ. XXVII 25).
- α) Zωή, υπόσταση:
- 4) Έθνος, λαός:
- αίμα εθνικόν (Bέλθ. 176).
- 5) Πόλεμος:
- Άνδρες αιμάτων απηνείς (Διακρούσ. 1109).
- 6)
- α) Kαταδίκη σε θάνατο:
- (Πεντ. Λευιτ. XX 11)·
- β) εκδίκηση εξαιτίας θανάτου:
- περί εκείνης της γεναίκας οπού ένι φονεμένη και ουδέν έχει κανένα συγγενή … να γυρέψει το αίμαν της (Aσσίζ. 26913).
- α) Kαταδίκη σε θάνατο:
[αρχ. ουσ. αίμα. Oι τ. και σήμ. ιδιωμ. H λ. και σήμ.]
- 1) Aίμα:
[Λεξικό Γεωργακά]
- αίμα [éma] το, (dial & poet γαίμα) gen αίματος (region. & lit αιμάτου & γαιμάτου)
- ① blood:
- ανθρώπινο ~ |
- πηχτό (πηγμένο) ~ gore |
- ακάθαρτο or μαύρο ~ venous blood (syn φλεβικό αίμα) |
- το αρνί ήταν μισοψημένο και το 'τρωγαν με το ~ |
- μια σταγόνα ~ |
- χωρίς στάλα αιμάτου |
- ό,τι ένοιωσε ... ο ποιητής θα γίνη ~ και σάρκα του ποιήματός του (Dimaras) |
- έγινε όλος ~ he became very angry |
- πλέω στο ~ drip w. blood |
- βουτηγμένος στο ~ dripping w. blood |
- τρέχει το ~ the blood flows |
- η μύτη του τρέχει ~ his nose is bleeding
- ⓐ bloodred color:
- καρπούζι ~ very red watermelon |
- ο ήλιος από το δυτικό παράθυρο αντίς για ρόδα έχυνε ~ (Xenop) |
- poem γιορτινά θα ντυθούμε του αιμάτου (Skipis)
- ⓑ med παίρνω ~ draw blood, phlebotomize (syn φλεβοτομώ):
- του ήρθε ~ he spat blood (syn έκαμε αιμόπτυση) |
- κατουρώ ~ have blood in the urine |
- χάνω ~ lose blood |
- δεν έχει ~ μέσα του is anemic; fig is languid |
- σταματώ το ~ stop hemorrhage.- idiom phr |
- τα μάγουλά του (or τα χείλη του) στάζουν ~ his cheeks (or lips) are very red, i.e. he is very healthy |
- η πένα του στάζει ~ he writes w. pungency and censures others; he writes very well |
- φτύνω ~ sweat blood, e.g. έφτυσα ~ να τον πείσω; φτύνω ~ για να τα βγάλω πέρα sweat blood to get my work done; ακόμα 137 χιλιόμετρα για τον Πόλο, αλλά θα φτύσουμε ~ |
- βράζει το ~ του he is hot-blooded, full of (youthful) vigor |
- καταλάβαινε μέσα της να βράζη το ~, να χυμούν τα νιάτα της (Venezis) |
- poem στης θέρμης το παράδερμα και στον βρασμόν του αιμάτου | το αντιδικό μου ακόνιζα σπαθί κλ (Gryparis) |
- prov το ~ νερό δε γίνεται (κι, αν γίνεται, δεν πίνεται) blood relations are very solid, blood is thicker than water |
- τον βάζω στα αίματα put one up to, incite him to; get into a fight w. s.o. |
- μπαίνω στα αίματα be involved, be drawn in sth (quarrel, fight etc) |
- το 'χει το ~ του he is born and bred to it, that is his natural disposition |
- το 'χει στο ~ του it runs in his blood, e.g. έχουν στο ~ τους την ευγένεια (Charis) |
- το 'χει στο ~ να (κάνη κάτι, e.g. να χρεώνεται) he has a great propensity for (doing sth, e.g. for running into debt) |
- είν' η κλεψιά μες στο ~ του (Stavrou Ar) |
- δίνω το ~ της καρδιάς μου I offer everything or the most precious thing I possess |
- χύνω το ~ μου bleed |
- κλαίγω και την ... πατρίδα, οπού γι' αυτήνη χύσαμε το ~ μας (Makryg) |
- (η φυλή του) χύνει το ~ της αδιάκοπα (Venezis) |
- τα επεισόδια ... βάψαν ... με ~ τους δρόμους (Psathas) |
- poem εσύ, που των αιμάτων Σου ρέουν άσωτα τα ρείθρα | μέσα στις φλέβες σου κλ (Gryparis) |
- ... πότε θα στερέψη | των αιμάτων, αχ, αυτός ο ποταμός (Malakasis) |
- του άναψε το ~ or άναψαν τα αίματά του his blood is up or he is enraged, flies up; μου άναψε τα αίματα he made my blood boil, i.e. he enraged me |
- μου ανέβηκε το ~ στο κεφάλι I became enraged, very angry, e.g. ένοιωσε το ~ ν' ανεβαίνη στο κεφάλι του (Myriv) |
- μου 'κοψε το ~ made my blood run cold, scared the wits out of me, frightened me to death; pass κόπηκε (or πάγωσε) το ~ του his blood ran cold, he became yellow w. fear; intr έκοψε το ~ του his blood curdled |
- θα σου πιω (or ρουφήξω) το ~ I'll kill you (threat) |
- με τρώει το ~ μου I tend to clash w. s.o. and suffer in the process |
- με τρώει το ~ μου να I am itching for sth
- ② pl αίματα τα, menstruation (syn έμμηνα, περίοδος):
- έχει τα (or είναι στα) αίματά της
- ③ bloodshed:
- αθώος του αίματος (L) innocent of bloodshed, e.g. κάμανε και τους αθώους του αίματος να πεταχτούν από τα γιατάκια τους (Prevelakis) |
- πνίγουν την επανάσταση στο ~ they drown the revolution in bloodshed
- ⓒ bloodshed in vengeance (syn αιματοχυσία, φονικό, φόνος):
- αθώο ~ blood of an innocent person killed |
- φωνάζει το ~ the blood of the murdered person cries out for vengeance |
- ήλπιζε να ξεχάση το ~ που τον παίδευε, να ξαναβρή τον ύπνο του αθώου (Prevelakis) |
- ~ στο ~ chain of vengeance murders |
- χρωστάει ~ is subject to vengeance murder |
- εσύ, μια γυναίκα, θες να γδικιωθής το ~ του; (Prevelakis) |
- παίρνω το ~ μου πίσω avenge the murder of a close relative by murdering either the killer or a close relative of his, e.g. folks. το ~ τους να πάρετε απ' τον Oμέρ Bριόνη (DPetrop)
- ④ blood relationship, blood (syn γενιά, στενή συγγένεια):
- το ~ τραβά blood relation begets affection, attracts |
- είμαστε από το ίδιο ~ or είμαστε ένα ~ we are blood relatives; απ' το ~ μας, μωρέ, είσαστε (Rotas) |
- είναι από καλό ~ is of noble ancestry |
- είναι από βασιλικό ~ he is a blue blood |
- είναι από ~ is a descendant of a distinguished clan or family |
- idiom phr συγγένεια εξ αίματος (L) blood relationship, blood kinship; συγγενής εξ αίματος related by blood; as noun, blood relative (ant συγγένεια εξ αγχιστείας)
- ⓓ synecd blood relative:
- είναι ~ μου is my blood, my child etc |
- ~ μου και οι δυο they both are my children
- ⑤ labor, toil, blood:
- το χρήμα βγαίνει με ~ one earns money w. hard work |
- το σπίτι το απόχτησα με ~, είναι αγορασμένο με ~ I acquired the house w. my earnings fr hard work, it was blood-bought |
- (αναλώνουν) ... την με ~ εξοικονόμηση προίκα της αδελφής (Papanoutsos)
- ⑥ λουλούδι του αίματος s.v.
[fr MG αίμα ← K, AG]
- ① blood:
[Λεξικό Γεωργακά]
- αίμα του Xριστού [éma tuxristú] το,
- ① Holy Communion (syn αγία μετάληψη [άγιος1 1b])
- ② bot blessed thistle, Cnicus benedicta (syn καλάγκαθο) .
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
- αιμαγγείωμα το [emangíoma] Ο49 : (ιατρ.) καλοήθης όγκος που σχηματίζεται κάτω από το δέρμα και αποτελείται από αιμοφόρα αγγεία.
[λόγ. < νλατ. hemangioma < hem(o)- = αιμ(ο)- + angioma = αγγείωμα]
[Λεξικό Κριαρά]
- αιμαγωγός, επίθ.
-
- Που παίρνει το αίμα:
- επίθεμα αιμαγωγόν (Iατροσ. κώδ. לε´ (χφ)).
[μτγν. επίθ. αιμαγωγός]
- Που παίρνει το αίμα:
[Λεξικό Κριαρά]
- αιμαλωτεύω,
- βλ. αιχμαλωτεύω.
[Λεξικό Κριαρά]
- αίμαν το,
- βλ. αίμα.
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
- αίμαρθρο το [émarθro] Ο40 : (ιατρ.) παθολογική συγκέντρωση αίματος σε αρθρική κοιλότητα.
[λόγ. < νλατ. hemarthrosis < hem(o)- = αιμ(ο)- + arthrosis = άρθρωσις με σύντμ. άρθρωσις > άρθρον]
[Λεξικό Κριαρά]
- αίμας το,
- βλ. αίμα.
