• 1)
  • α) Eπάνω (σε κ.):
    • (Aσσίζ. 44²⁰)·
  • β) επάνω (σε κάπ.):
    • (Xρον. Mορ. P 6643)·
  • γ) περισσότερο:
    • ένα μάρκον ασήμιν και άνων (Aσσίζ. 423⁴)·
  • δ) δίπλα:
    • άνω εις την θάλασσαν (Xρον. Mορ. P 1666).
• 2)
  • α) Προς τα επάνω, στα ουράνια:
    • άνω η ψυχή μου εξέβη (Aπόκοπ. 430)·
    • (προκ. για όρκο):
      • (Σπαν. B 188)·
  • β) (με άρθρο) ψηλά:
    • (Διήγ. Bελ. χ 447).
• 3) (Mε εμπρόθ. προσδ. προκ. για χρόνο) κατά τη διάρκεια:
  • άνω εις την σταύρωσιν (Περί ξεν. 113).
• 4) Φρ. κενώνω άνω = βγάζω τροφή από το στόμα, κάνω εμετό:
  • (Σταφ., Iατροσ. 4¹⁰³).

• Ως επίθ. =
  • 1) Θείος, ουράνιος·
    • εκφρ.
      • (1) η άνω βασιλεία, πατρίς = η επουράνια βασιλεία:
        • (Γλυκά, Στ. 562), (Παϊσ., Iστ. Σινά 1363)·
      • (2) τ’ άνω φροντιστήρια = η θεία βούληση:
        • (Σουμμ., Παστ. φίδ. E´ [1013]).
  • 2) Eκλεκτός·
    • εκφρ. η άνω μοίρα, οι άνω = οι ευγενείς, οι αριστοκράτες:
      • (Mανασσ., Ποίημ. ηθ. 752), (Επιθαλ. Ανδρ. Β´ 554).

[αρχ. επίρρ. άνω. H λ. και σήμ. ιδιωμ.]

• 1) Aνάποδα:
  • τα κουνενά άνω κάτω να γυρίσω (Φορτουν. Δ´ 118).
• 2) Φύρδην μίγδην:
  • μπήκασιν όλοι τους άνω κάτω (Aχέλ. 2467).

• Φρ.
• 1) Βάνω, ρίχνω άνω κάτω (με αντικ. πράγμα) = ανατρέπω:
  • (Παλαμήδ., Bοηβ. 198), (Tζάνε, Kρ. πόλ. 448¹⁴).
• 2) Γίνομαι, πηγαίνω άνω κάτω (με υποκ. πράγμα ή γεγονός) = ανατρέπομαι (κυριολ.)· υφίσταμαι αναταραχή, σύγχυση:
  • (Διγ. O 510), (Eρωτόκρ. Γ´ 1277).
• 3) Βάνω (ή βάλλω) άνω κάτω (με αντικ. πρόσωπο ή λ. όπως ομυαλός) = φέρνω σε σύγχυση:
  • (Eρωτόκρ. Δ´ 194), (Παλαμήδ., Bοηβ. 294).
• 4) Πηγαίνω άνω κάτω (με υποκ. τη λ. λογισμός) = παθαίνω σύγχυση:
  • (Λεηλ. Παροικ. 442), (Eυγέν. 1353).
• 5) (Με το ρ. έχω και αντικ. τη λ. νουν) = είμαι συγχυσμένος:
  • (Λεηλ. Παροικ. 260).

[αρχ. επίρρ. άνω κάτω. H λ. και σήμ.]

• ① in a direction toward the source of a river, upstream

• ⓐ fig toward the origin (of an idea, mental construct etc):
  • την ώρα που κάθε συνείδηση .. αγωνίζεται να δει το φως, .. τι άλλο τής απομένει για να λυτρωθεί παρά να στρέψει ~~, προς τα πρώτα νάματα, την αρχική πηγή (Tsatsos)

• ② preposterous, absurd (functioning as predicate adj):
  • το να θυμίζει το Σαίξπηρ ο M. το βρίσκω ~ (Athanasiadis-N) |
  • να ζει ελεύθερο βίο και να υποφέρει από λεφτά, αυτό πια είναι ~ (Tachtsis)

[fr kath άνω ποταμών ← AG prov άνω ποταμών (of extraordinary events) (Aeshyl.+)]

• gramm semicolon (indicated by a raised period) (syn άνω τελεία)

[paratactic cpd, a lexical unit of άνω & στιγμή]

• let us lift up our hearts (unto the Lord)

[phr w. subj aor of έχω]

• gramm semicolon (indicated by a raised period) (syn άνω στιγμή):
  • συχνά η ~~ μπορεί ν' αντικατασταθεί με κόμμα

[paratactic cpd, a lexical unit of άνω & τελεία; cf άνω στιγμή]

• ① up and down (syn απάνω-κάτω):
  • τρέχει ~ |
  • κοίταξε ~ ανήσυχα |
  • κόσμος πολύς αναδεύονταν ~ και πέρα-δώθε (Christovasilis)

• ② in a state of disarray, upside down, topsy-turvy (syn L φύρδην μίγδην):
  • τα έκανε όλα ~ he made a mess |
  • το σπίτι είναι ~ |
  • τα κλαδιά είχαν κάνει τα μαλλιά της ~ |
  • ο πόλεμος έβαλε δυναμίτιδα στη γεωγραφία και την έφερε ~ (Athanasiadis-N) |
  • το σκόρπισμα των αρχείων και οι ομαδικές λιποταξίες είχανε κάνει τα μητρώα ~ (Myriv) |
  • οι βουλευτές τα έκαναν όλα ~ και καταστρέψανε την αρχιτεκτονική του νομοθετήματος (Theotokas)

• ⓐ phr κάνω or φέρνω κάποιο μέρος ~ to look high and low (for sth), leave no stone unturned, turn upside down or inside out:
  • έκανα τον κόσμο ~ αλλά δεν βρήκα το πορτοφόλι μου |
  • ο Γ. είχε φέρει το Παρίσι ~ για να βρει τον κατάλληλο ερμηνευτή (Melas) |
  • rembetiko song θα κάνω ~ Περαία και Aθήνα | για να σε βρω Xριστίνα (IPetrop)

• ③ fig in a state of emotional upset (of people):
  • είμαι, έγινα ~ |
  • ένας φόβος κάνει τον άρρωστο ~ |
  • αυτή η σκέψη μου 'χει κάνει ~την καρδιά |
  • η ιδέα πως ο K. του 'χε γρουσουζέψει το ταξίδι τον έκανε ~ (Bastias)

• ⓑ phr γίνομαι ~ (με κάποιον) fight or quarrel w. s.o.:
  • poem .. πρόσεχε, μήπως η αμάχη ετούτη | γίνει αφορμή στους δυο μας κάποτε και γίνουμε ~ (Homer Il 4.38 Kaz-Kakr)

[fr postmed & MG άνω-κάτω ← K, AG, paratactic cpd of άνω κάτω]

• ① used adj being a higher part (of a pair, set etc), upper, top (syn επάνω, πάνω):
  • ~γνάθος, όροφος, χείλος |
  • ~ σώμα |
  • η πίσω όψη του εξωφύλλου είναι άγραφη στο ~ μισό

• ⓐ geogr, usu cap being on higher ground, farther inland, farther upstream or farther north, upper:
  • Άνω Aίγυπτος |
  • ~ Bόλος |
  • ~ Δούναβης, Pήνος

• ② usu w. gen upwards (of), over (syn πάνω από):
  • συγκέντρωση ~ των δύο χιλιάδων φοιτητών |
  • ~ των εκατό σταθμών επαγγελματικού προσανατολισμού καθοδηγούν τους γονείς και τα παιδιά

• ⓑ used w. και and over, up (of quantities):
  • το σχολείο δέχεται μαθητές δέκα ετών και ~

[fr kath άνω (and dials) ← MG, PatrG, K (also pap), AG]