• 1) Άμμος:
  • (Πιστ. βοσκ. V 2, 186)·
  • (σε παροιμ.):
    • το νερό πάγει και ο άμμος μεινίσκει, τουτέστιν οι ξένοι θέλουν πάγειν και οι τοπικοί θέλουν μείνειν (Mαχ. 478²⁰).
• 2) Aμμώδης έκταση, αμμουδιά:
  • (Πορτολ. A 29¹²), (Bέλθ. 1162).

• Εκφρ.
• 1) Σαν (τον) άμμο = προκ. να δηλωθεί μεγάλο πλήθος:
  • (Tζάνε, Kρ. πόλ. 521², 384²⁰).
• 2) Άμμον άμμον = γιαλό γιαλό:
  • (Σαχλ. B´ PM 701).
  • Φρ. σπέρνω στον άμμο, κτίζω στον άμμον, σκορπίζω κ. στον άμμο, μετρώ την άμμο = ματαιοπονώ, δεν έχω όφελος:
    • (Kυπρ. ερωτ. 36⁸), (Tζάνε, Kρ. πόλ. 250⁴), (Σαχλ. N 132), (Bοσκοπ. 78).

[αρχ. ουσ. άμμος η. H λ. και σήμ.]

• ① sand:
  • κόκκοι or σπυριά άμμου grains of sand |
  • ορυκτή ~ pit sand |
  • ~ ποταμού river sand |
  • ~ της θάλασσας |
  • ~ του βυθού |
  • ~ της σύρτης (L της σύρτεως) quicksand |
  • ~ κινουμένη (or μετακινουμένη) L shifting sand, quicksand |
  • ~ της μυλόπετρας millstone grit |
  • ~ χαλικώδης L gravel |
  • αργιλώδης ~ loam sand |
  • χοντρή ~ (or άμμο) gravel |
  • ψιλή (or L λεπτή or λεπτόκοκκος) άμμος fine sand |
  • πίτα από άμμο mud pie |
  • τα γυμνά πόδια της χωμένα στην άμμο |
  • idiom phr η (or ο) άμμος της θάλασσας countless multitude, as numerous as the grains of sand, e.g. άφθονοι σαν τον άμμο της θάλασσας |
  • το βιος του είναι αμέτρητο, σαν την άμμο της θάλασσας |
  • του 'ταξε τον άμμο της θάλασσας |
  • ξέρει τον άμμο της θάλασσας (syn είναι πολυμαθής) |
  • οι γάτες πλήθυναν πάλι ως η ~ της θαλάσσης (Myriv) |
  • οι γραφειοκράτες είναι ως η ~ της θαλάσσης (PSolomos) |
  • τα κρίματά μας ξεπερνάνε και την άμμο της θάλασσας (Bastias; cf OT τα αμαρτήματά μου επληθύνθησαν υπέρ την άμμον της θαλάσσης) |
  • folks. και μια Xιώτισσα, μικρή παπαδοπούλα, | πλύνει κι άπλωνε και με την άμμο παίζει (Amorgos) |
  • poem και σαν την άμμο αμέτρητες οι πίκρες (Stavrou Ar) |
  • σκορπάνε σαν τον άμμο μέσ' απ' τα δάχτυλα (Ritsos)

• ⓐ κρίνο του άμμου bot sea daffodil, Pancratium maritimum (syn in αμμόκρινο)

• ② sandy area or strip of land, esp along the water's edge (of sea, lake, river), beach (syn in αμμουδιά 1):
  • θα πάμε στην άμμο |
  • τα μικρά κύματα σέρνουνται στον άμμο (Myriv) |
  • μια βάρκα ξεχασμένη στην άμμο |
  • οι ψαράδες τράβηξαν τα καΐκια στον άμμο |
  • ξαπλωθήκαμε στην άμμο |
  • περιδιαβάζαμε στον άμμο εδώ κ' εκεί |
  • prov phr χτίζει στην άμμο builds on sand, i.e. does sth unsafe or vain, works uselessly |
  • στο νερό γράφει και στον άμμο χτίζει (id.) |
  • πολιτεία που δεν έχει σαν βάση της την παιδεία είναι οικοδομή πάνω στην άμμο (Vrettakos) |
  • πήρε μια δεύτερη πέτρα, τη ζύγιασε και τούτη στο χέρι του ... την άφησε να πέσει στην άμμο της όχθης (Samarakis) |
  • folks. κάτω στο γιαλό, στην άμμο |
  • παπαδοπούλα περπατεί στον άμμο της θαλάσσης (WMaced) |
  • poem όλα τα κλαίω και τα ρωτώ κι όχι στον άμμο απάνω (Palam) |
  • κ' ύστερα σαν κατέβουμε στον άμμο ή στο θυμάρι, | μιλώντας να μας εύρει το πρωί (Malakasis) |
  • μιαν απέραντη κόκκινη άμμο ανέβαινα | με τη φτέρνα μου σβήνοντας την Iστορία (Elytis)

• ③ med (urol) gravel:
  • έχει άμμο των νεφρών or της κύστης |
  • κατουρεί (κατουράει) άμμο (syn πάσχει από or έχει ψαμμίαση)

[fr MG, ByzG ο άμμος ← K, AG (tm) ἄμμος; dial ModG η άμμο fr K (tm) ἄμμος]

• covered w. sand:
  • αμμοσκέπαστη αυλή

[cpd w. K σκεπαστός (this in Hesychius s. λαμπήνη)]

• sand dust:
  • χτυπούσε το άλογό της, που έτρεχε σα δαιμονισμένο, σκορπίζοντας πίσω σύγνεφα την ~ (Karkavitsas) |
  • poem ~ πολλά ψηλή, δίχως αγέρα μηδ' αχό, | πνίγει τον κόκκινο ουρανό κλ (Varnalis)

[cpd w. σκόνη]

• sea-bottom covered w. sand without vegetation

• ⓐ sandy bottom of the sea (syn αμμούδα 2b):
  • ψάρια της αμμοσούρας ichth sand living fish

[cpd w. σούρα 'wrinkle, fold']