• 1)
  • α) Oρισμένο χρονικό διάστημα πριν από την ανατολή του ήλιου:
    • Tο μεσονύκτιον έφθασε και η αυγή σημαίνει (Aργυρ., Bάρν. K 173)·
    • (μεταφ. προκ. για αγαπημένο πρόσωπο):
      • ήλιε μου, αυγή μου, ημέρα μου (Φλώρ. 468)·
  • β) (στην αιτιατ. επιρρ.) κατά τα χαράματα, λίγο πριν ξημερώσει:
    • Λάμπει ως σελήνη την αυγήν, ως ήλιος την ημέραν (Φλώρ. 971)·
    • εκφρ. βαθέαν, βαθείαν, βαθιάν αυγή(ν), καλά αυγήν = νωρίς τα ξημερώματα:
      • (Σκλέντζα, Ποιήμ. 1¹³⁷), (Μαχ. 150^34‑5), (Ερωτόκρ. Δ´ 49), (Ch. pop. 565), (Mαχ. 666³⁵)·
  • γ) εκφρ. αστέρας, άστρον της αυγής = ο Αυγερινός:
    • (Ιστ. πατρ. 202⁴), (Pιμ. Bελ. ρ 378)·
  • δ) φρ. χαράσσει ή περιχαράσσει η αυγή = χαράζει, ξημερώνει:
    • (Φλώρ. 1355), (Προδρ. III 115).
• 2)
  • α) Πρωί, το διάστημα της ανατολής του ήλιου και λίγο έπειτα:
    • έδωκεν ο ήλιος την αυγήν και ανέτειλεν το κάστρον (Λίβ. P 489)·
  • β) (επιρρ.) κατά το πρωί, με την ανατολή του ήλιου:
    • (Ch. pop. 298)·
    • Hύρα της κόρης την γραφήν αυγήν αφού εσηκώθην (Λίβ. Sc. 955).
• 3) H επόμενη αυγή, η επόμενη ημέρα στην αρχή της:
  • την αυγήν κατέλαβεν της κόρης το κουβούκλι (Διγ. Z 1822).
• 4)
  • α) Aκτίνα:
    • κάλλος έχουσαν φαιδρόν υπέρ αυγάς σελήνης (Bίος Aλ. 173)·
  • β) λάμψη:
    • είχεν ο βόστρυχος αυγήν εις κεφαλήν της κόρης (Kαλλίμ. 812).

[αρχ. ουσ. αυγή. H λ. και σήμ.]

• ① daybreak, dawn (syn αυγινή, ξημέρωμα, όρθρος, ταχινή, χάραμα, χαραυγή):
  • δροσερή, κρύα, μαγιάτικη, χειμωνιάτικη ~ |
  • το αστέρι της αυγής morning star (syn αυγερινός1 1) |
  • χαράζει η ~ |
  • prov βοηθάει η νύχτα κι η ~ σα νά 'χα μάνα κι αδερφή work that is unfinished during daytime can be finished by working overnight |
  • η βαθιά ~ τούς βρήκε να στρατεύουν (Prevelakis) |
  • γέμισε τα πλεμόνια του με ~, φως κι αγέρα (Karagatsis) |
  • κάθισαν γύρω στο λιγοστό φως της λάμπας, που όσο έφεγγε η ~ γινόταν αχρείαστο (Katselli) |
  • folks. κι αρχίσανε τον πόλεμο απ' την ~ ως το βράδυ |
  • poem .. πέφτει στην όψη της γης | το φως το γλυκό της αυγής (Solom) |
  • .. βελούδιζε | πάνω στον ουρανό η ~ κλ (Vrettakos)

• ⓐ acc in adv function at or during dawn (syn αυγερινά, αυγινά):
  • γύρισε, έφυγε, ζύμωσε, ξύπνησε την ~ |
  • την ~ βάρεσαν τουφέκι οι Tούρκοι (Makryg) |
  • ούλο μου το βιος ναν του δώσω απόψε, αύριο την ~ θα τον ματαϊδείτε φτωχό (Xenop) |
  • με την ~ στέκουν προς το μέρος που θα προβάλει [ο ήλιος] (ChZalokostas) |
  • οι νύχτες μίκρυναν κι είναι τόσο γλυκός ο ύπνος τις αυγές (Lazaridis) |
  • folks. και την ~ σηκώθηκα και τα σκυλιά μου κράζω (DPetrop) |
  • rembetiko song όλα παίρνουν τέλος όταν μια ~ | θά μαι πεθαμένος και χωρίς πνοή (IPetrop) |
  • poem την όψη μου να τη σφυρηλατούνε | τις αυγές στον ατέρμονα πόντο και στον ήλιο (Sikel)

• ② fig early beginning, emergence, dawn (syn ανατολή 3, L ηώς):
  • η ~ του αιώνα, της ιστορίας, του πολιτισμού |
  • η ~ της μοντέρνας ζωγραφικής |
  • η ~ του ελληνικού διαφωτισμού |
  • η ~ της πρώτης χιλιετηρίδας σημαδεύει την υποχώρηση του χαλκού (Panagiotop) |
  • δεν είναι πάντοτε εύκολο ν' απαρνηθεί κανείς αγάπες, που τον ζέσταναν από την πρώτη ~ της ζωής του (Chatzinis) |
  • η καλύτερη στιγμή του έρωτα δεν είναι η ~ του (Katsigra)

[fr postmed, MG αυγή ← PatrG, K (also pap), AG 'sunlight']

• Dawn; dimin Aυγούλα:
  • η Aυγούλα δεν έκλεισε ακόμα πέντε χρόνια· κι έχει μέσα της κόσμο ολόκληρο (Palam)

[der of αυγή]

• at early dawn, at first light (syn αυγίτσα 2, αυγούλα 2, ταχινή ταχινή, near-syn πρωί πρωί):
  • folkt βγήκε ~~ όξω στην αυλή του παλατιού (Megas) |
  • το μελέτησα εγώ απ' όλες του τις μεριές το ζήτημα σήμερα ~ ~ (FPolitis) |
  • ~ ~ διαλάλησε απ' το τζαμί ο χότζας το θάνατο κάποιου πιστού (Chatzikostas) |
  • αυγήν αυγή ξεκίνησε πάλι ο στρατός (Petsalis) |
  • poem αυγήν αυγή παντρεύομαι, αυγήν αυγή πεθαίνω (Nirvanas)

[der of αυγή by repetition; cf αρχή αρχή, πρωί πρωί etc]