Ο ΛΕΑΝΔΡΟΣ

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΑ΄.

Ὁ Λέανδρος.

(Τὴν αὐτὴν ἡμέραν. [14 Ἰανουαρίου 1834])

Περιφέρομαι μόνος, βιασμένος νὰ βλέπω ξένα πρόσωπα καὶ νὰ ἔχω συνοδοιπόρον μου μόνον τὸν ἐρημίτην συλλογισμόν· φεύγω· ποταμοὶ, βουνὰ, μένουσιν ὀπίσω μου· κάθε βῆμά μου μὲ ἀπομακρύνει ἀπὸ τὴν Κοραλίαν μου, καὶ τῆς παρελθούσης εὐτυχίας μου αἱ τελευταῖαι σκηναὶ βαθμηδὸν ἐξαλείφονται.

Πόσον εἶναι σκληρὰ ἡ προσήλωσις τῆς λύπης! οἰκτείρω μόνος ἐμαυτόν· τόσοι βαδίζουσι μετὰ φαιδροῦ προσώπου εἰς τὴν κοινὴν ὁδν, καὶ ἡδονὴν εὑρίσκουσιν εἰς τὰς μονοτόνους σκηνὰς τῆς ζωῆς! βλέπω τὴν στιγμὴν ταύτην δυὸ γέροντας θερμαινομένους εἰς τὸν ἥλιον· μία τοῦ ἡλίου ἀκτὶς εἰς αὐτοὺς φέρει τόσην ἡδονήν! καὶ νέος ἐγώ, καὶ εἰς τὸ μέτωπόν μου ἐγκλείων κόσμον ὁλόκληρον ἰδεῶν, δὲν δύναμαι νὰ εὕρω ἕν ἀντικείμενον εὐχάριστον, καὶ μίαν μόνην παραμυθητικὴν ἰδέαν!

Ἀπεχαιρέτησα χθὲς καὶ τὸν Ὑμητὸν τὸν κατάφυτον ἀπὸ θύμον εὐώδη, καὶ τὸ ὄρος τοῦ καλλιμαρμάρου Πεντελικοῦ, ὅπου ἔλαφοι καὶ ἄρκτοι τὰς φωλεὰς των κρύπτουσι, καὶ τὸν ὑψιχαίτην Λυκαβητόν, καὶ τὸ πολύχρυσον Λαύριον· ἀπεχαιρέτησα καὶ τὸν Ἠλυσσόν, καὶ τὴν θυγατέρα τοῦ Καλλιῤῥόην, καὶ τὴν Μαραθώνιον λίμνην, ὅπου συνεκροτήθη ἄλλοτε ἡ ἐν Μαραθῶνι μάχη, καὶ τὸν πρὸς ἄρκτον της κωνοειδῆ λόφον, τὸν καλύπτοντα τὰ ὀστᾱ τῶν ἐν Μαραθῶνι πεσόντων Ἡρώων. Ἀπεχαιρέτησα τὴν γῆν τῆς Ἀττικῆς τὴν ἔτι κρύπτουσαν εἰς τὰ σπλάγχνα της καὶ ναοὺς λευκοστύλους, καὶ ἀνδριάντας χαλκίνους, καὶ ἀργυρᾱ νομίσματα, καὶ μυροδόχους καὶ δακρυδόχους λάρνακας· ἀναβὰς εἰς τὴν Ἀκρόπολιν, εἰς τὰ ἐρείπια τῆς Πολιάδος Ἀθηνᾶς ἐκάθησα, ὅπου ἄλλοτε ἵστατο τὸ κολοσσαῖον καὶ χρύσινον ἐκεῖνο τοῦ Φειδίου ἄγαλμα, καὶ ὡς τρόπαιον ἐκρέμαντο ἡ μάχαιρα τοῦ Μαρδονίου, καὶ ὁ θώραξ τοῦ συστρατήγου του Πέρσου· ἔστρεψα τὰ ὄμματά μου πέριξ τῆς Ἀκροπόλεως· δὲν εἶδα εἰς τὰ τείχη της τὴν κεχρυσωμένην κεφαλὴν τῆς Μεδούσης, ἥτις ἤστραπτε τὸ πάλαι, ἀντανακλῶσα τὰς ἀκτῖνας τοῦ ἡλίου· ἔστρεψα τὰ ὄμματά μου κάτω τῆς Ἀκροπόλεως· ποῦ οἱ Πρυτάνεις καὶ τὸ Πρυτανεῖον; ποῦ ἡ Πνύξ, καὶ ὁ Δημοσθένης της; ποῦ τὸ Ὠδεῖον, καὶ οἱ Αἰσχύλοι του; ποῦ ἡ Ποικίλη Στοὰ καὶ τὰ ἀριστουργήματα τοῦ Ζεύξιδος καὶ Πολυγνώτου της; ποῦ ἡ Ἀκαδημία, καὶ ὁ Πλάτων της; ποῦ τὸ Πάνθεον, καὶ τὰ Παναθήναιά του; ποῦ οἱ περὶ τὸ Σούνιον ναυτικοὶ ἀγῶνες; ὁ Φαληρεύς, ὁ Πειρεεὺς καὶ ἡ Μουνυχία ἔρημοι· μονόξυλον κατῴκει τοὺς λιμένας τούτους τῶν τετρακοσίων τριήρεων… ἡ Σελήνη ἐν τοσούτῳ ἀνέτειλε· τὸ μελαγχολικὸν φῶς της ἔθαλπε τὸ μέτωπόν μου· χαῖρε γῆ, ἔκραξα, κεκαλυμμένη ἀπὸ πένθος, καὶ κλαίουσα ὡς ἐγώ· σὲ ἀφίνω γῆ! πρὸς τὴν ὁποίαν ἡ φαντασία μου θέλει πάντοτε ἀποβλέπει! ὦ γῆ! φιλοξενοῦσα τὴν Κοραλίαν μου, χαῖρε! καὶ αὖθις χαῖρε!

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΒ΄.

Ὁ αὐτός.

15 Ἰαννουαρίου.

Πόσον τρομερὰ εἰς τοὺς δυστυχεῖς τῆς αὐγῆς ἡ παρουσία! φρικώδεις αἱ στιγμαὶ, ὅταν αἱ συγκεχυμέναι εἰκόνες τῆς θλιβερᾶς ἡμῶν θέσεως ἐπανέρχωνται· ζητοῦμεν νὰ ἐπαναπέσωμεν εἰς τὸν λήθαργον τοῦ ὕπνου, καὶ δὲν τολμῶμεν νὰ ἐπανακάμψωμεν εἰς τὴν ὕπαρξιν· ἀλλ' ἀγῶνες ἀνωφελεῖς· ὁ νοῦς ἐξυπνᾷ καὶ ἡ σιδηρᾶ Εἱμαρμένη γυμνή μᾶς παρουσιάζεται… φάντασμα ἐπαπειλητικόν!

Ἡ αὐγὴ ἀνατέλλει πάλιν. Πόσαι ψυχραὶ καὶ ἀτελεύτητοι ὧραι μὲ περιμένουσι μέχρι τῆς ἑσπέρας!…

Ὦ Θεέ! εἰς τὸν ὑλικόν σου κόσμον διατὶ ἔθεσας τοιαύτας πυρίνους ψυχάς, αἵτινες μόναι κατατρώγονται; διὰ ποίαν μεγαλοπρεπῆ τελετὴν τῆς φύσεως τὰς προώρισας ὁλοκαυτώματα; ποῖον μυστηριώδη σκοπόν σου, ἢ ποίαν μεγάλην ἀλήθειαν διὰ τῆς ἀποπυρακτώσεώς των μέλλουσι νὰ καθιερώσωσι!…

Βλέπω, βλέπω κατάντικρυ μοναστήριον ἔρημον ἐκ πολλῶν ἐνιαυτῶν· εὐτυχεῖς ὅσοι ἀπετελείωσαν εἰς τὴν περιοχήν του τὴν ὁδοιπορίαν των! ὦ Ἅγια τῆς Ἑλλάδος καταλύματα ἐρημούμενα καὶ καταῤῥέοντα! ὦ τῆς καταδιωκομένης ἀθωότητος ἄλλοτε ἄσυλα καὶ διδακτήρια! ὅταν τὴν ἑσπέραν τὸ μαργαρίτινον φῶς τῆς Σελήνης εἰς τὰς τεθραυσμένας στοὰς ὑμῶν ἐπιχύνεται, ὅταν θορυβώδεις οἱ καταῤῥάκται τὴν μεγαλοπρεπῆ φωνήν των συναρμόζωσι μετὰ τῆς βοῆς τῶν ἀνέμων, τότε βλέπω τοὺς σταυροὺς τῶν κοιμητηρίων σας καὶ τὰ ὑψηλὰ χόρτα τῶν μνημάτων σας, καὶ «Εἴθε, φωνάζω, εἰς τοὺς ἁγίους κοιτῶνάς σας καὶ ἐγὼ νὰ ἔζων καὶ ν' ἀπέθνησκον ἄγνωστος!»

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΓ΄.

Ὁ αὐτός.

16 Ἰαννουαρίου.

Χθὲς ἐκ τῆς λύπης παράφορος, ἀπεπλανήθην τῆς ὁδοῦ μου, καὶ εἰς τὰ ὄρη μὲ κατέλαβεν ἡ λαίλαψ.

Νεφέλαι βροντώδεις καὶ πυρόεσσαι περιέφερον εἰς τοὺς οὐρανοὺς τὸν ἐρισμάραγον κεραυνόν. Εἰς τὴν γῆν, οἱ ἄνεμοι ἐζήτουν νὰ σαλεύσωσι τὰς ὑψαυχένους ἀκρωρείας, καὶ εἰς τὴν θάλασσαν ἐσείοντο τοῦ Ποσειδῶνος τὰ Ἀνακτόρεια… Κρημνοὶ ἔμπροσθέν μου, βάραθρα ὄπισθεν· ἡ χιὼν πυκνὴ πίπτουσα· ἡ ὅρασίς μου ἐθαμβώθη· ἐκινδύνευον νὰ πέσω εἰς χάσματα· ὁ κίνδυνος ἦτον προφανής· ἐξαίφνης ἦχος σημάντρου μακρόθεν ἀκούεται, μετ' ὀλίγον βαυϊσμὸς σκύλακος, καὶ λευκογένειος ἱερεὺς ἔπειτα φαίνεται, λέγων με. «Τέκνον μου! εὐλογητὸς ὁ Θεός! σὲ παρετήρησα μακρόθεν ἀπὸ τὸ ἐρημητήριόν μου, καὶ νὰ σὲ σώσω ἦλθον. Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς, τέκνον μου! ἐλθὲ εἰς τὸ ἐρημητήριόν μου.»

Τὸν ἠκουλούθησα σιωπηλός· μετὰ στιγμάς τινας ἡ τρικυμία ἔπαυσεν· ἐκαθήσαμεν ἀμφότεροι ἐπὶ λόφου ὑψηλοῦ· ἡ θάλασσα κυαναυγής· καὶ ποντοπλάνοι δελφῖνες ὡδοιπόρουν. Δείξας με τὸ κελλείον του ὁ ἐρημίτης, κείμενον εἰς τοὺς πρόποδας ὄρους, «Ἐδῶ, τέκνον, εἶπε, ζῶ τὴν ἐν Χριστῷ κεκρυμμένην ὁδόν· ἐδῶ ἀγοράζω τὸν τίμιον, τὸν αἰώνιον μαργαρίτην, ἀντ' αὐτοῦ ἀποδίδων τὰ ῥέοντα καὶ συρόμενα τῶν ἐπιγείων. Εἰς τὰς πόλεις ὁ μὲν ἔνθεν, ὁ δὲ ἔνθεν διέλκουσιν ἡμᾶς καὶ ἀποσπῶσιν· ἀλλ' εἰς τὴν ἐρημίαν ὁ ἄνθρωπος ζῇ μεθ' ἑαυτοῦ, καὶ μετὰ τοῦ Θεοῦ του.»

«Ἐντεῦθεν βλέπω εἰς τοὺς πόδας μου τὰς πόλεις, καὶ φωνάζω. Υἱοὶ ἀνθρώπων! τί ἀγαπᾶτε τὸν πλάνον κόσμον, καὶ τὰς κοσμικὰς ἐπιθυμίας! μέγα φρονεῖτε τὸν βίον, καὶ τὴν τρυφὴν, καὶ τὸ μικρὸν δοξάριον, καὶ τὴν δυναστείαν, ταῦτα τὰ ὡς καπνὸς διαῤῥέοντα, καὶ τὰ ὡς σκιὰ μὴ κρατούμενα;»

«Διατὶ τρέχετε τὸν βίον ἐρίζοντες, παραγκωνιζόμενοι, ἀπαυδοῦντες καὶ πνιγόμενοι ἀπὸ τὸν κονιορτόν· δὲν σκέπτεσθε, ὅτι τάφρος θανάτου τὸ τέλος τοῦ σταδίου;…»

«Ἐπειδὴ τὸ παραπέτασμα μέλλει νὰ πέσῃ καὶ νὰ διαῤῥαγῶσιν αἱ ματαιότητες ὡς πομφόλυγες, πρὸς τί βαθμοὶ καὶ δόξαι, καὶ μεγαλειότητες, καὶ λαμπρότητες γένους, ἀθλιότητες καὶ μωρίαι τοῦ κοινωνικοῦ ἀνθρώπου;»

Ἐλάλει ὁ ἄνθρωπος τῶν ὑγειῶν ἰδεῶν, καὶ οἱ ἄνεμοι ἐκίνουν τὸ ῥάσον του, καὶ ἀνεκάλυπτον τὸν κολοβωθέντα εἰς τὴν ἱερὰν ἠμῶν ἐπανάστασιν βραχίονά του.

Ἡ νὺξ ἔῤῥιψε τέλος τὸν μέλανά της πέπλον, καὶ ἡ δαδοῦχος κόρη τῶν οὐρανῶν ἐφάνη· ἠκολούθησα τὸν γέροντα εἰς τὸ κελλείον του, ἔπεσα εἰς τὴν φιλόξενον κλίνην, καὶ ὁ λυσιμέριμνος ὕπνος εἰς τὰς ἀγκάλας του μ' ἐδέχθη.

Ἐξύπνησα τὴν αὐγήν· ποία φύσις ὡραία! ἐφύσων αὖραι ζεφυρίτιδες ψιθυραί· ὁ ἥλιος φαιδρωπὸς, ὄμμα δικαιοσύνης, ζωῆς φῶς· αἱ ἀκτῖνές του ἔπαιζον εἰς ἄνθη ποικιλόχροα, καὶ εἰς τὰ ὄμματά μου ἐφαίνοντο ὁ ἔμπλεως γάλακτος σάπφειρος, ὁ ἴασπις, ὁ κρύσταλλος καὶ τὸ κοράλλιον.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΔ΄.

Ὁ αὐτὸς πρὸς τὸν αὐτόν.

16 Ἰαννουαρίου.

Πόσαι μάστιγες περιστοιχίζουσι τὴν ἀνθρωπότητα! αἱ νόσοι, αἱ πυρκαϊαὶ, οἱ σεισμοὶ, αἱ τρικυμίαι, οἱ πόλεμοι, ἡ ἀμάθεια, καὶ οἱ τύραννοι! Ὁ ἄνθρωπος γεννᾶται· ἡ πρώτη φωνή του φωνὴ ὀδύνης, καὶ ἡ τελευταία του φωνὴ πάλιν ὀδύνης. Εἰς τὴν βρεφικὴν ἡλικίαν αἱ ὀδύναι τῶν σπαργάνων καὶ τῆς ὀργανώσεως· εἰς τὴν παιδικὴν οἱ διδάσκαλοι καὶ τὰ βιβλία· εἰς τὴν νεανικὴν τὰ πάθη· εἰς τὴν ἀνδρικὴν ἡ δυστυχὴς πραγματικότης τοῦ βίου· καὶ εἰς τὸ γῆρας αἱ ἀδυναμίαι καὶ ὁ φόβος τοῦ θανάτου.

Τοὐλάχιστον ἂν ἡ ἀρετὴ δὲν ἔπασχεν· ἀλλ' οἱ αἰῶνες εἶδαν τὸν Ἀριστείδην ἐξοστρακιζόμενον, καὶ τὸν Σωκράτην πίνοντα τὸ κώνειον.

Τοὐλάχιστον ἂν ἡ φρόνησις μᾶς ἀπήλλαττεν ἀπὸ τὰ δεινά· πλὴν ὁ ἄνθρωπος περιστοιχιζόμενος ἀπὸ πληθὺν ὄντων ἀγνώστων, τί δύναται νὰ προβλέψῃ;

Ἡ εὐτυχία λέξις φανταστική· ὂν ἀνύπαρκτον ἐπὶ τῆς γῆς· ὁ εὐτυχέστερος βίος ἔχει τὰς ἀκάνθας του.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΕ΄.

Ὁ αὐτός.

16 Ἰαννουαρίου.

Πανταχοῦ δυστυχίαι! πανταχοῦ ἀθλιότητες! ἀπηυδισμένος ἀπὸ τὴν ὁδοιπορίαν μου, ἐσταμάτησα σήμερον εἰς καλύβην κειμένην εἰς πρόποδας λοφίσκου· εἰς τὴν θύραν της ἐκάθητο νέος τυφλὸς θερμαινόμενος εἰς τὸν ἥλιον, καὶ πρὸς αὐτὸν στρέφων ὀφθαλμοὺς ἐσβεσμένους καὶ διψῶντας φωτὸς· ἐκράτει λύραν εἰς τὰς χεῖράς του καὶ λυπηροὺς ἤχους οἱ δάκτυλοί του ἔχυναν· ἡ γυνή του τὸν ἔβλεπε δακρύζουσα, καὶ εἰς τὰ γόνατά του δύο βρεφίδια ὡραῖα ἔπαιζον.

Ἡ μικρὰ οἰκογένεια μ' ἐδέχθη φιλοξένως· ὁ τυφλὸς νέος, λόγιος, ὑπῆρξεν υἱὸς εὐκαταστάτου πατρός· εἰς τὴν Αἴγυπτον σταλεὶς ἀπὸ τὸν Ἰβραΐμην δέσμιος, ἐπέστρεψεν εἰς τὴν Ἑλλάδα πρὸ ἓξ ἐτῶν μὲ βεβλαμμένην ὅρασιν· ἐνυμφεύθη καὶ τὴν ἐστερήθη διόλου.

«Ποία λύπη, μὲ εἶπε, νὰ θάλπω εἰς τὰς ἀγκάλας μου τὰ τέκνα μου καὶ νὰ μὴ γνωρίζω τοὺς χαρακτῆρας τῶν προσώπων των. Ποία λύπη νὰ μὴ βλέπω τὴν ἐνάρετον σύζυγόν μου· ὦ νεότης ἄχαρις, πόσα ἔτη ἆρά γε θέλω ζήσει!… τί σκοτεινὸν μέλλον ἐνώπιόν μου!»

Καὶ πρὸς τὸν ἥλιον στρέψας ὀφθαλμοὺς λευκοὺς καὶ στερημένους κόρης «Χαῖρε, εἶπε, φῶς αἰώνιον! χαῖρε ὕψιστε θησαυρὲ τοῦ βίου! σὲ ζητεῖ ματαίως ὁ ἐσβεσμένος κύκλος τὸν ὀμμάτων μου εἰς τὰ σκότη ἀλιτεύων· δὲν ἐπισκέπτεσαι πλέον τὰ ψυχρὰ καὶ ἀνωφελῆ βλέφαρά μου· ἡ αὐγή, τὸ ἔαρ ἐπιστρέφουσι· μόνον σὺ δὲν ἐπιστρέφεις εἰς τὴν ὅρασίν μου· ἡ αὐγή μου ἔμεινε χωρὶς λάμψιν καὶ τὸ ἔαρ μου χωρὶς ῥόδα· δι' ἐμὲ ὁ κόσμος ἓν μόνον ἔχει χρῶμα, καὶ ὡς ὁ ἰχθὺς ἐν μέσῳ τοῦ ὕδατος, ζῶ ἐν μέσῳ τοῦ σκότους ἐγώ.»

Ὦ πάθος πατριωτισμοῦ ἐμπεφυτευμένον εἰς τὴν καρδίαν τοῦ Ἕλληνος! πιστεύεις, φίλε, ὅτι μία τῶν μεγάλων αἰτιῶν τῆς λύπης τοῦ τυφλοῦ τούτου νέου εἶναι καὶ τὸ νὰ μὴ δύναται νὰ ἰδῇ τῆς Ἑλλάδος τὸν Βασιλέα! «Αὐτὸς εἶναι (μὲ εἶπεν ὁ λόγιος τυφλός) ἡ εὔχαρις εἰκὼν τῆς ἀνεξαρτησίας ἠμῶν· ὁ θρόνος του, φανὸς ἀναμμένος κατὰ τὴν Μεσόγειον, πρὸς ὃν ἀποβλέπουσιν αἱ ὑπὸ τὸν Ὀθωμανὸν Ἑλληνικαὶ Ἐπαρχίαι· ἡ τάσις τῆς χειρός του δύναται νὰ κινήσῃ ὅλην τὴν ἀπὸ Βοσπόρου μέχρι Κρήτης Ἑλληνικὴν φυλήν, καὶ τὸ νεῦμά του σύνθημα τῆς γενικῆς ἀναστατώσεως.

Ἀκούω ἐνίοτε τὸν ταχὺν ποδόκτυπον τοῦ ἵππου του, διαβαίνοντος ἐκ τῆς καλύβης μου, καὶ ῥίγος ἐνθουσιασμοῦ κυριεύει τὰ μέλη μου· καὶ τὸν σταυρὸν μου κάμνω, λέγων· «Θεέ! εὐλογητὸν τὸ ὄνομά σου· ἡ Ἑλλὰς ἀνεγεννήθη.»

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΣΤ΄.

Ὁ αὐτός.

Ἐκ τῆς Προνοίας, 17 Ἰαννουαρίου.

Ἀνέτειλεν ἡ σελήνη· τῆς νυκτὸς ὁ μελαγχολικὸς καὶ γλυκὺς ὀφθαλμὸς ἀνέτειλεν! ἄφες με, ὕπνε, ἄφες με νὰ χαρῶ τοῦ ἀγαπητοῦ ἀστέρος μου τὸν γαληναῖον δίσκον.

Θεέ! ὁ αἴθριος οὗτος καὶ μελαγχολικὸς θόλος, ἡ ἀνατέλλουσα ἐπὶ τῆς φύσεως ἀμυδρὰ ἡμέρα, τὸ διὰ τῶν κλάδων τοῦ δάσους διαχυνόμενον ἀμφίβολον φῶς, τὸ πᾶν ἐφησυχάζει τὴν ὅρασιν, καὶ ἀναπαύει τὴν ψυχήν.

Βασίλισσα τῆς νυκτός! ὅταν σὲ βλέπω, τῆς πρώτης μου νεότητος τὰς γλυκείας ἡμέρας ἐνθυμοῦμαι καὶ πόθους ἀπεριορίστους αἰσθάνομαι. Βασίλισσα τῆς νυκτός! μὲ ἀνακαλεῖς καὶ τὰς ματαιωθείσας ἐλπίδας μου, καὶ τοὺς ἀποθανόντας φίλους μου.

Ὁ περιπλανώμενος εἰς τὸ πέλαγος ὁδοιπόρος ἀνατέλλουσαν σὲ βλέπει τὴν στιγμὴν ταύτην, καὶ παρηγορεῖται· ἀλλ' εἰς ἐμὲ ἡ γαλήνη σου γεννᾷ τὴν τρικυμίαν, ὦ ἄστρον τῶν λυπηρῶν ἐνθυμήσεων!

Ὡς σεμνὴ καὶ ὡραῖα παρθένος, μυστηριωδῶς ἐξέρχεσαι ἀπὸ τὰ νέφη τὴν ἑσπέραν ταύτην καὶ φωτίζεις τὸ κρυερόν μου μέτωπον· αἱ ἀκτίνές σου διατὶ μὲ θάλπουν, ὦ Σελήνη; φίλη καὶ ἀόρατος χεὶρ χύνει τὸ παρηγορητικόν σου φῶς εἰς τὸ πρόσωπόν μου;

Τὴν ὥραν ταύτην, ἐξ Ἀθηνῶν ἴσως σὲ βλέπει τῆς Κοραλίας ὁ ὀφθαλμός, ἴσως αἱ ἀκτῖνές σου ἐγγίζουν τὸ πρόσωπόν της. Σελήνη γλυκεῖα! ἔγγιζε καὶ τὴν νεκράν μου μορφήν· Σελήνη γλυκεῖα! θάλπε καὶ τὰ πάλλοντα στήθη μου.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΖ΄.

Ὁ Λέανδρος πρὸς τὴν Κοραλίαν.

Ἐκ Προνοίας, 17 Ἰαννουαρίου.

Φεύγουν αἱ ἡμέραι, φεύγουν αἱ νύκτες, καὶ δὲν ἀφίνουν κἀνὲν ἴχνος εἰς τὴν μνήμην μου· ἀλλ' ἀπὸ τὴν μνήμην μου δὲν ἐξαλείφεται τὸ μαγευτικὸν ὄνειρον τοῦ ἔρωτός μου.

Ἡ γλυκεῖά σου εἰκών, τὴν ὁποίαν ἡ ἀπουσία ἔτι καθωραΐζει, ἀπὸ τὴν ψυχήν μου δὲν θέλει φύγει ποτὲ, ποτὲ, καὶ ἀθάνατος εἶναι ὡς ἡ ψυχή μου.

Σὲ βλέπω καὶ ὅταν ἡ αὐγὴ φέρῃ τὸ φῶς· σὲ βλέπω καὶ ὅταν ἡ νὺξ ἐπανέρχεται μαγευτικὴ καὶ γλυκεῖα, ὦ γλυκὺ ἄστρον τῶν οὐρανῶν μου!

Ὁ αἴθριος οὐρανὸς τῆς Ἑλλάδος μ' ἀντανακλᾷ τὰ ὄμματά σου, καὶ εἰς τοῦ ζεφύρου τὴν μοσχοβόλον αὖραν τὴν ἀναπνοήν σου ἀναπνέω.

Ὅταν ὁ ὕπνος κλείσῃ τὰ βλέφαρά μου, λευκοφορεμένη καὶ ὡς ῥόδον αὐγῆς δροσερὰ εἰς τὸ προσκέφαλόν μου ἔρχεσαι καὶ μειδιᾷς· και μειδιῶσα, μέλι γλυκὺ διαχύνεις ἡδονῆς εἰς τὰς φλέβας μου.

Ὦ φίλη τῆς ψυχῆς μου! αἰσθάνεσαι εἰς τὰ σπλάγχνα σου τὴν τρυφερὰν αὐτὴν φωνὴν, ἥτις μὲ ἀποσπᾷ τὰ δάκρυα; Ὦ φίλη τῆς ψυχῆς μου! διατί προφέροντα τὸ ὄνομά σου τὰ χείλη μου τρέμουν! κατάπαυσε τὸν θόρυβον τῆς παλλούσης καρδίας μου…

Εἶναι στιγμαὶ, καθ' ἃς ἐπιθυμῶ τὸν θάνατον· πλὴν ν' ἀποθάνω μακράν σου;… Ὦ φίλη τῆς ψυχῆς μου! θέλησε κἂν νὰ κλείσῃς τὰ βλέφαρά μου.

Ὦ διατί, ἀγαπητή! οἱ λόγοι δὲν δύνανται νὰ ἐκφράσωσι τὴν κατάστασιν τῆς καρδίας; Εἰς τὴν ψυχήν μου τὴν στιγμὴν ταύτην εἶναί τι τρυφερὸν, γλυκὺ, λυπηρόν… Αἱ χεῖρές μου τρέμουν γράφουσαι, καὶ ὁ νοῦς μου τρέμει καὶ αὐτός… καὶ οἱ λόγοι μου φεύγουν ἀσύῤῥαπτοι.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΗ΄.

Ὁ αὐτὸς πρὸς τὸν Χαρίλαον.

Ἐκ Προνοίας, τὴν αὐτὴν ἡμέραν.

Ἐνθυμοῦμαι τὰς πρώτας ἡμέρας τῆς εἰς τὰς Ἀθήνας ἀπαντήσεώς μας, τὰς εὐδίους ἐκείνας ἡμέρας, ὅτε πλησίον της κατοικῶν, ἐξύπνων τὴν αὐγὴν μὲ γαληναίας αἰσθήσεις· ἐγειρόμην ἀπὸ τὴν κλίνην, ἐκβακχευμένος ἀπὸ τὴν χαρὰν, καὶ βλέπων ἀπὸ τὸ παράθυρόν μου τὸν οἶκόν της καὶ τὸν καθαρὸν ἥλιον, ἐχανόμην εἰς ὠκεανὸν εὐδαιμονίας.

Εἰς τὸν οἶκόν της ἐμβαίνων, εἰς τὸν παράδεισον ἔμβαινα· ἡ θύρα της ἦτον τὸ σύνορον τῆς γῆς μου, καὶ πατῶν τὸ κατώφλιόν της, ἐνόμιζον, ὅτι ἐπάτουν ἱερὸν ἄσυλον κατὰ τῆς λύπης.

Θεοὶ ἐπουράνιοι! ὅταν κατὰ τύχην ἡ χείρ μου τὴν χεῖρά της ἤγγιζεν, ὅταν ἡ ἀναπνοή μου τὴν ἀναπνοὴν της ἀπήντα, πῶς ἡ ὕπαρξίς μου ἀνετρέπετο!… πῶς ἔμενον ἄφωνος… ἀκίνητος… τρέμων!

Εἰπέτε με! ὅταν κρούουσα τὴν κιθάραν της, ὕψονε πρὸς τὸν οὐρανὸν τὰ ὄμματά της, διατί τὰ ὄμματά της ἐλάμβανον οὐράνιον καὶ μαγευτικὴν γλυκύτητα; ὅταν τὰ χείλη της ἔψαλλον, διατί τῶν ἀγγέλων ἡ μελῳδία κατέβαινεν εἰς τὴν γῆν;

Ἐνθυμοῦμαι τὴν ἑσπέραν τῆς παραμονῆς τῶν Χριστουγέννων· εἰς τὸν Πειρεᾶ εὐρισκόμενοι ἐμβήκαμεν εἰς μονόξυλον, καὶ περιεπλέομεν τὸν ἔρημον αἰγιαλόν· εἰς τὴν γῆν, εἰς τὸν οὐρανόν, δὲν ἠκούετο κἀμμία φωνή… ἡ Σελήνη ἐφάνη γαληναία· εἶδα τότε τὴν Κοραλίαν νὰ καλύψῃ μὲ τὴν χεῖρά της τὰ πίπτοντα δάκρυα τῶν ὀφθαλμῶν της… Τὰ δάκρυα ἐκεῖνα ἦσαν δάκρυα ἔρωτος;

Ὧ μαγευτικὴ θάλασσα τῆς Ἀττικῆς! ὦ μελαγχολικὸν μονόξυλον! ὦ γλυκύτατε κτύπε τῆς μελῳδικῆς κώπης, σχιζούσης μελῳδικῶς τὸ κῦμα! μένετε, μένετε εἰς τὴν ἐνθύμησίν μου καὶ εἰς αὐτὸν τὸν ἔρημον κοιτῶνα τῆς Προνοίας, ὅπου κάθημαι κλαίων, ἐπιχύνετε εἰς τὰ στήθη μου βάλσαμον παρηγορίας.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΘ΄.

Ὁ Αὐτὸς πρὸς τὸν αὐτόν.

Ἐκ Ναυπλίου, 18 Ἰαννουαρίου 1834.

Ἐμβῆκα σήμερον εἰς τὸ Ναύπλιον· αἱ αὐταὶ πανταχοῦ φυσιογνωμίαι, ὁ αὐτὸς μικρὸς κύκλος τῶν ἰδεῶν, τῶν ἐπιθυμιῶν καὶ τῶν ἐπιχειρήσεων! Τοὺς ὀφθαλμούς μου κατεβάρυναν τόσα ὄντα μικρὰ, πλήττοντα καὶ ἀντιπληττόμενα εἰς τὴν μικράν των σφαῖραν.

Ποία μανία ὑπουργημάτων, βαθμῶν, ἐπιῤῥοῆς καὶ πλούτου! πόσαι ὑποσχέσεις ἀπατηλαί! πόσαι φιλίας ἐπιπλάστου ἐνδείξεις εἰς αὐτὴν τὴν πόλιν τοῦ ψεύδους, εἰς αὐτὴν τὴν ὑδραργυρούπολιν!

Μακρὰν ἐμοῦ οἱ μικροὶ οὗτοι χαρακτῆρες οἱ χωρὶς χρῶμα καὶ ζωήν! Ὦ δάση! ὦ λειμῶνες τῆς Ἀττικῆς! εἰς τὰς σκιεράς σας στέγας εὗρον τὴν εὐδαιμονίαν!

Ὦ δάση! ὦ λειμῶνες τῆς Ἀττικῆς! εἰς τὰς πόλεις ἡ ψυχὴ ταπεινοῦται. Εἰς τὴν μεγάλην φύσιν καὶ αἱ μεγάλαι ἰδέαι.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ Μ΄.

Ὁ αὐτός.

(Τὴν αὐτὴν ἡμέραν.)

Πόσον ὁ ἀνεμοστρόβιλος τοῦ μεγάλου κόσμου γόνιμος εἰς ἀπάτας, εἰς ἀθλιότητας καὶ εἰς κακίας! Τί βλέπει τις; Πνεύματα ἄνευ πνεύματος, ἄνδρας ἄνευ ἀνδρώδους τινός, ἤθη ἄνευ ἠθικότητος, γέλωτας ἄνευ φαιδρότητος, ἔρωτας ἄνευ ἔρωτος, φιλίας ἄνευ φιλίας, σεβάσματα χωρὶς σέβας, φράσεις ἐζυγισμένας, λόγους ἀσυῤῥάπτους, κύματα θορυβώδη σκοπῶν καὶ πόθων ἀλληλοδιαδεχόμενα… χάος ῥαδιουργιῶν. Ἡ ἐνοχλητικὴ αὐτὴ μονοτονία, ὁ ἐλαττωματώδης οὗτος κύκλος τῶν ἀεννάων ἀγωνιῶν δὲν δύνανται πλέον νὰ μ' ἀπατήσωσιν. Εἶδον, ἐγεύθην, ἐπανεῖδον, ἐπανεγεύθην κατὰ κόρον τὴν ματαιότητα τοῦ κοινωνικοῦ κόσμου. Εἰς αὐτὸ τὸ παριστῶν κωμῳδίας καὶ τραγῳδίας θέατρον ἀνέβην καὶ ἐγώ· ἀλλὰ μέχρι τίνος κόθουρνος καὶ προσωπίς;

Μεμονωμένος ζῶ εἰς τὸ πολυτάραχον Ναύπλιον, καὶ τρέμω νὰ ῥιφθῶ εἰς κόσμον, ὅστις δὲν μὲ λέγει τι. Ἐβαρύνθην τοὺς ἀνθρώπους, καὶ εἰς ἔρημον τόπον περιεκλείσθην.

Τὴν ἑσπέραν καθήμενος εἰς περιαύλιον ἐρήμου ἐκκλησίας, ὥρας ὁλοκλήρους μελέτης διάγω· βλέπω πτωχὰς γυναῖκας ἐρχομένας νὰ γονυπετήσωσιν ἐνώπιον του μεγάλου Ὄντος, καὶ μὲ γαληναιότερον πρόσωπον ἐπανερχομένας ἀπὸ τὸ βῆμα τῆς μετανοίας… Ὦ Ὕψιστε! ἡ βεβαιότης, ἡ σταθερὰ βεβαιότης τοῦ ψεύδους τῶν ἀνθρώπων ἀνυψόνει πρὸς σὲ τὴν ψυχήν μου· ἐκτός σοῦ ποῖον ὂν ἄξιον μελέτης, λατρείας καὶ σεβασμοῦ!

Περιπλανώμενος τὴν νύκτα εἰς τὸν λαβύρινθον τῶν Ναυπλιωτικῶν ὁδῶν, βλέπω τοὺς λύχνους τῶν οἴκων του, καὶ διὰ τῆς φαντασίας μου φερόμενος ἐν μέσῳ τῶν προσώπων, τὰ ὁποῖα φωτίζουσι «Ὑπὸ τόσας στέγας, λέγω, δὲν ὑπάρχει μεταξὺ τόσων φίλων μου κἀνεὶς φίλος μου».

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΑ΄.

Ὁ αὐτός.

19 Ἰαννουαρίου.

Εἰς μάτην ὁ Βασιλεὺς τῆς Ἑλλάδος, ὑγιοῦς νοὸς καὶ καρδίας, ὄχι ὡς βασιλεύς, ἀλλ' ὡς πρῶτος πολίτης τῆς Ἑλλάδος ζῇ χωρὶς πομπὰς καὶ αὐλάς· εἰς μάτην οἱ Ἀντιβασιλεύοντες, οὐδαμῶς ἐξυβρισταὶ ἀνθρώπων, μισοῦσι τὴν ῥαδιουργίαν, καὶ ζητοῦσι νὰ παρεισάξωσι τὴν εὐθύτητα· ὁ σημερινὸς πολιτικός μας! ὦ τὸ ἀστεῖον! ὦ τὸ περίεργον ὂν ὁ διπλωμάτης οὗτος!

Φρονῶν τὰ κάκιστα περὶ ὅλων, δὲν κακολογεῖ κἀνένα· ὑπὲρ ἑαυτοῦ μοχθῶν, ζητεῖ νὰ παραστήσῃ, ὅτι ὡς λύχνος φωτίζων ἄλλους, καταναλίσκεται· ἔμβλημα ψεύδους παρουσιάζεται, ὡς ἄκακον παιδίον· κυβοπαίκτης τῆς πατρίδος, παρίσταται νέος Φωκίων· διαιρῶν τὸν κόσμον του εἰς πλαστουργήματα καὶ πλαστουργοὺς, ἐκεῖνα μὲν ζητεῖ νὰ ὑποδουλώσῃ, εἰς τούτους δὲ νὰ ὑποδουλωθῇ· κρυψίνους, εἰς τὰ χείλη του ἔχει ἑτοίμους λόγους ἡμέρας βροχῆς καὶ χαλάζης· κατὰ τὴν αὐτὴν στιγμὴν δύναται νὰ συγχαρῇ τὸν ἕνα, νὰ συλλυπηθῇ τὸν ἄλλον, καὶ μὲ τὸν ἕνα ὀφθαλμὸν νὰ γελάσῃ, καὶ μὲ τὸν ἄλλον νὰ κλαύσῃ· κρύπτει τὸ μεγαλήτερον μῖσος ὑπὸ γελῶντα χείλη, καὶ τὰς μεγαλητέρας ἐνδομύχους τρικυμίας ὑπὸ γαληναῖον μέτωπον· δολοφόνος εἰς τὸ σκότος, καὶ ζωοδότης εἰς τὸ φῶς. Ἴδε τοὺς τοιούτους συναναστρεφομένους. Πόσην εἰλικρίνειαν, πόσην ἡμερότητα ἐπιδεικνύονται ἀμοιβαίως οἱ γεννάδαι! Ἀδελφοὶ ὅλοι, μέλη μιᾶς οἰκογενείας, δάκτυλοι μιᾶς χειρός· ἐμβάθυνε ὅμως τὴν ἀλήθειαν· οἱ φίλοι οὗτοι θανάσιμοι ἐχθροί, καὶ εἰς τὰς χεῖράς των ξίφη καὶ δαυλοί.

Ἄξιον τῆς μεγίστης τιμωρίας τὸ φαυλόβιον τοῦτο συνάλλαγμα τῶν κιβδήλων νομισμάτων· ἄξιοι τῆς μεγίστης τιμωρίας οἱ ἠθικοὶ οὗτοι παραχαράκται καὶ κιβδηλοπλάσται. Ἄνδρα καὶ ὄχι ἀνδράριον ἐπιθυμῶ τὸν κοινωνικὸν ἄνθρωπον, καὶ μελαγχολία βαθυτάτη μὲ κυριεύει, ὅταν βλέπω πανταχοῦ ἐνέδρας, ψεύδη, κολακείας καὶ τύφους· μισῶ τότε τοὺς ἀνθρώπους, τοὺς μὲν ὡς κακούργους, τοὺς δὲ ὡς μὴ καταδιώκοντας τὴν κακουργίαν.