ΛΗΜΜΑ

• δίδωμι
• ρήμα

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ

• Α. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ 1. δίνω, παρέχω, προσφέρω |με αιτ. και δοτ. |με δοτ. και απρφ. |με απρφ. |με αιτ. 2. παραδίδω |με αιτ. και δοτ. |παραδίδω γυναίκα σε κπ. για σύζυγο 3. προσφέρω στους θεούς (δώρο, προσφορά, θυσία) |με αιτ. και δοτ. |χαρίζω, επιτρέπω |σε προσευχές και ευχές |φρ. δίδωμι εὖ=παρέχω εύνοια, είμαι ευμενής 4. αποδέχομαι, λαμβάνω ως δεδομένο |επιστημ. |ΠΛ, ΑΡΙΣΤ |φρ. δίκην (δίκας) δίδωμι=παρέχω ικανοποίηση, τιμωρούμαι, υποβάλλομαι σε διαιτησία |φρ. ὅρκον δίδωμι=δίνω όρκο, δεσμεύομαι με όρκο |φρ. ψῆφον δίδωμι=ψηφίζω, εγκρίνω με ψήφο |φρ. ψήφισμα δίδωμι=θέτω πρόταση σε ψηφοφορία |φρ. λόγον δίδωμι=λογοδοτώ |φρ. λόγον δίδωμι τινὶ=δίνω την άδεια σε κπ. να μιλήσει |φρ. χάριν δίδωμι τινὶ=χαρίζομαι |φρ. δίδωμι ἑαυτὸν τινὶ=παραδίνομαι σε κπ. Β. ΠΑΘΗΤΙΚΟ δίνομαι, παρέχομαι, δωρίζομαι

Εμφάνιση/Απόκρυψη Σημασιολογίας

• Α. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ
• 1. δίνω, παρέχω, προσφέρω
• με αιτ. και δοτ.
• ΙΣΟΚΡ 17.25 ὅτε γὰρ ἐδίδομεν τῷ ξένῳ τὴν συνθήκην
• ΗΡ 5.94 Ἱππίῃ δὲ ἐνθεῦτεν ἀπελαυνομένῳ ἐδίδου μὲν Ἀμύντης ὁ Μακεδὼν Ἀνθεμοῦντα
• ΙΣΟΚΡ 5.33 Λακεδαιμόνιοι δὲ τοῖς ἀπ΄ ἐκείνου γεγονόσιν καὶ τὴν βασιλείαν καὶ τὴν ἡγεμονίαν εἰς ἅπαντα τὸν χρόνον δεδώκασιν
• με δοτ. και απρφ.
• ΟΜ Ιλ 7.149 δῶκε δ΄ Ἐρευθαλίωνι φίλῳ θεράποντι φορῆναι
• ΜΙΜΝ απ 4.1 Τιθωνῷ μὲν ἔδωκεν ἔχειν κακὸν ἄφθιτον γῆρας
• με απρφ.
• ΗΡ 4.172 ἐκ τῆς χειρὸς διδοῖ πιεῖν
• ΑΡΙΣΤΟΦ απ 203.1 μυῖαν ἐμβαλὼν ἐδίδου ῥοφεῖν ἄν
• με αιτ.
• ΟΜ Ιλ 1.96 τοὔνεκ΄ ἄρ΄ ἄλγε΄ ἔδωκεν ἑκηβόλος
• ΕΥΡ Βακ 699 αἱ δ΄ ἀγκάλαισι δορκάδ΄ ἢ σκύμνους λύκων ἀγρίους ἔχουσαι λευκὸν ἐδίδοσαν γάλα
• 2. παραδίδω
• με αιτ. και δοτ.
• ΟΜ Οδ 19.167 ἦ μέν μ΄ ἀχέεσσί γε δώσεις πλείοσιν ἢ ἔχομαι { θα με παραδώσεις αλήθεια σε μεγαλύτερα βάσανα από αυτά που με κρατούν }
• ΠΛ Φαιδρ 254e τὰ σκέλη τε καὶ τὰ ἰσχία πρὸς τὴν γῆν ἐρείσας ὀδύναις ἔδωκεν
• παραδίδω γυναίκα σε κπ. για σύζυγο
• ΟΜ Οδ 2.223 καὶ ἀνέρι μητέρα δώσω
• ΘΟΥΚ 6.59.3 (Ἱππίας) Ἱππόκλου γοῦν τοῦ Λαμψακηνοῦ τυράννου Αἰαντίδῃ τῷ παιδὶ θυγατέρα ἑαυτοῦ μετὰ ταῦτα Ἀρχεδίκην... ἔδωκεν
• ΗΡ 9.111 ἀλλά τοι (=σοι) ἀντ΄ αὐτῆς ἐγὼ δίδωμι θυγατέρα τὴν ἐμήν
• 3. προσφέρω στους θεούς (δώρο, προσφορά, θυσία)
• με αιτ. και δοτ.
• ΟΜ Ιλ 12.6 οὐδὲ θεοῖσι δόσαν κλειτὰς ἑκατόμβας
• ΗΣ Εργ 138 οὕνεκα τιμὰς οὐκ ἔδιδον (οἱ ἄνθρωποι) μακάρεσσι θεοῖς οἳ Ὄλυμπον ἔχουσιν
• χαρίζω, επιτρέπω
• σε προσευχές και ευχές
• ΑΙΣΧ Χο 18 δός με τείσασθαι μόρον πατρός͵ γενοῦ δὲ σύμμαχος θέλων ἐμοί
• ΣΟΦ Φιλ 316 Ὀλύμπιοι θεοὶ δοῖέν ποτ΄ αὐτοῖς ἀντίποιν΄ ἐμοῦ παθεῖν
• φρ. δίδωμι εὖ=παρέχω εύνοια, είμαι ευμενής
• ΕΥΡ Αλκησ 1004 χαῖρ΄͵ ὦ πότνι΄͵ εὖ δὲ δοίης
• ΣΟΦ ΟιδΤ 1080 ἐγὼ δ΄ ἐμαυτὸν παῖδα τῆς Τύχης νέμων τῆς εὖ διδούσης
• 4. αποδέχομαι, λαμβάνω ως δεδομένο
• επιστημ.
• ΠΛ Φαιδ 100b ἃ εἴ μοι δίδως τε καὶ συγχωρεῖς εἶναι ταῦτα { εάν παραδεχτείς και συμφωνήσεις μαζί μου ότι υπάρχουν αυτά }
• ΠΛ, ΑΡΙΣΤ
δοθεῖσαν γραμμὴν, ἀτόπου δοθέντος
• φρ. δίκην (δίκας) δίδωμι=παρέχω ικανοποίηση, τιμωρούμαι, υποβάλλομαι σε διαιτησία
• ΙΣΟΚΡ 15.106 ἀξιῶ γὰρ, εἰ μὲν κακὸς ἀνὴρ γέγονεν Τιμόθεος καὶ πολλὰ περὶ ὑμᾶς ἐξήμαρτεν, μετέχειν καὶ δίκην διδόναι καὶ πάσχειν ὅμοια τοῖς ἀδικοῦσιν
• ΗΡ 1.2 οὐδὲ ἐκεῖνοι Ἰοῦς τῆς Ἀργείης ἔδοσάν σφι δίκας τῆς ἁρπαγῆς
• ΘΟΥΚ 7.18.2 ἢν δίκας ἐθέλωσι διδόναι { εάν ήθελαν να υποβληθούν σε διαιτησία }
• φρ. ὅρκον δίδωμι=δίνω όρκο, δεσμεύομαι με όρκο
• ΔΗΜ 33.13 δίδωσιν ὁ Παρμένων ὅρκον τούτῳ περί τινων ἐγκλημάτων
• φρ. ψῆφον δίδωμι=ψηφίζω, εγκρίνω με ψήφο
• ΛΥΣ 15.1 ἡγούμενοι δεινὸν εἶναι εἰ οἱ τιθέντες τὸν ἀγῶνα καὶ τὴν ψῆφον διδόντες παρακελεύσονται τῶν μὲν μὴ καταψηφίζεσθαι τῶν δὲ καταψηφίζεσθαι { θα σχηματίζατε τη γνώμη ότι είναι φοβερό αν οι πρόεδροι της επιτροπής επιλογής και όσοι θα ψήφιζαν θα πρότειναν άλλοι να αθωωθούν και άλλοι να καταδικαστούν }
• ΔΗΜ 59.109 οὐδενὸς εἰς ἀγῶνα καθιστάντος οὐδὲ διδόντος περὶ αὐτῆς τὴν ψῆφον
• φρ. ψήφισμα δίδωμι=θέτω πρόταση σε ψηφοφορία
• ΑΙΣΧΙΝ 2.13 δίδωσι ψήφισμα Φιλοκράτης ὁ Ἁγνούσιος͵ καὶ ὁ δῆμος ἅπας ὁμογνωμονῶν ἐχειροτόνησεν { ο Φιλοκράτης ο Αγνούσιος έθεσε μια πρόταση σε ψηφοφορία, την οποία ο δήμος επικύρωσε ομόφωνα }
• φρ. λόγον δίδωμι=λογοδοτώ
• ΛΥΣ 24. 26 οὔτε χρήματα διαχειρίσας τῆς πόλεως δίδωμι λόγον αὐτῶν
• φρ. λόγον δίδωμι τινὶ=δίνω την άδεια σε κπ. να μιλήσει
• ΞΕΝ Ελλ 5.2.20 ἐδίδοσαν οἱ Λακεδαιμόνιοι τοῖς συμμάχοις λόγον
• φρ. χάριν δίδωμι τινὶ=χαρίζομαι
• ΣΟΦ Αι 1354 μέμνησ΄ ὁποίῳ φωτὶ (=ἀνδρὶ) τὴν χάριν δίδως
• φρ. δίδωμι ἑαυτὸν τινὶ=παραδίνομαι σε κπ.
• ΣΟΦ Φιλ 83 νῦν δ΄ εἰς ἀναιδὲς ἡμέρας μέρος βραχὺ δός μοι σεαυτόν
• ΔΗΜ 18.97 ἀλλ΄ ὑπὲρ εὐδοξίας καὶ τιμῆς ἤθελον τοῖς δεινοῖς αὑτοὺς διδόναι
• Β. ΠΑΘΗΤΙΚΟ δίνομαι, παρέχομαι, δωρίζομαι
• ΘΟΥΚ 3.82.7 ὅρκοι...ἐν τῷ αὐτίκα πρὸς τὸ ἄπορον ἑκατέρῳ διδόμενοι ἴσχυον οὐκ ἐχόντων ἄλλοθεν δύναμιν
• ΞΕΝ Ελλ 7.3.2 ὅτε γὰρ ψῆφος ἐδίδοτο ἐν τῇ πόλει͵ εἰ δοκοίη ἀφίστασθαι
• ΗΡ 4.131 Πέρσαι δὲ τὸν φέροντα τὰ δῶρα ἐπειρώτων τὸν νόον τῶν διδομένων

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ

• < ΔΙΔΩΜΙ >
• Από: ο ενεστωτικός τύπος είναι αναδιπλασιασμένος τύπος της ρίζας δω/δο με την προσθήκη του -ι-.
• Αρχαία ελληνική ρίζα δω/δο που ανάγεται σε ιε. καταγωγή. Στη ρίζα αυτή ενυπάρχει η έννοια της αμοιβαιότητας (δίνω/παίρνω).

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ

• δίδωμι, ἐδίδουν, δώσω, ἔδωκα, δέδωκα, ἐδεδώκειν
• δίδομαι, ἐδιδόμην, δώσομαι, αόρ. β΄ ἐδόμην, δέδομαι, ἐδεδόμην
• (μτγν. παθ. μέλλ.δοθήσομαι), (μτγν. παθ. αόρ. ἐδόθην)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

• ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • ουσιαστικά: δόσις, δοτήρ, δωτήρ, δώτωρ, δότειρα, δῶρον, δωρεά, δώρημα
  • ρήματα: δίδωμι, δωρέομαι, δωροφορέω, δωροκοπέω
  • επίθετα: ἄδοτος, διόδοτος, θεόδοτος, πυθόδοτος, δοτικός, δωρητός, δωροδόκος, δωροφάγος, δωροφόρος, ἄδωρος, ἀδώρητος, πολύδωρος, ἀγλαόδωρος, ἀντίδωρος, βιόδωρος, διόδωρος, ζείδωρος, πάνδωρος, φιλόδωρος
  • επιρρήματα: δωρεάν
• ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ
  • ουσιαστικά: δότης, χρησμοδότης, νομοδότης, ἐργοδότης, γνωμοδότης
  • επίθετα: δοτός, πολύδοτος, ἀνένδοτος, ἀντίδοτος, ἀσκληπιόδοτος, θεοπαράδοτος, μητρόδοτος, πατροπαράδοτος, δυσανάδοτος, δυσαπόδοτος, ἀγαθόδωρος, θεόδωρος, μεγαλόδωρος, πλουσιόδωρος
• ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΗΜΩΔΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Επιτομή Λεξικού Κριαρά %διδω, %δωρ%, %δοτο%, %δοσις, %δοση
• ΝΕΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
  • δωρεοδότης, δωρεοδόχος, δωροδόχος, δωρητής, δωρήτρια, δωρομανείς, δωρομανία, δωροστόλιστον, δοσιδικία, δωσιδικώ, δοσιλογώ, δοσίλογος
• ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Λεξικό Γεωργακά %διδω, %δωρ%, %δοτο%, %δοση
  • Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής %διδω, %διδομαι, %δωρ%, %δοτο%, %δοση
• ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • Κύπ. διω, γιω, Κύπ. Πόντ. δώρημαν, Πόντ. δότας