ΛΗΜΜΑ

• ἦθος
• ουσιαστικό
• -ους
• τό

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ

• Α. συνήθης διαμονή, ενδιαίτημα, κατάλυμα, κατοικία |για ζώα |για ανθρώπους Β. (συνήθως στον πληθ.) συνήθεια, παράδοση, έθιμ o Γ. χαρακτήρας, ιδιοσυγκρασία |ως αποτέλεσμα συνήθειας |για ζώα |αντ. του διάνοια |(συνήθως στον πληθ.) τα χαρακτηριστικά ενός ατόμου |τρόπος σκέψης, γνώμη |διάθεση, έκφραση προσώπου |ηθική εντύπωση του ρητορικού λόγου |ρητορική |πρόσωπο του δράματος |θέατρο

Εμφάνιση/Απόκρυψη Σημασιολογίας

• Α. συνήθης διαμονή, ενδιαίτημα, κατάλυμα, κατοικία
• για ζώα
• ΗΡ 7.125 οἱ λέοντες τὰς νύκτας καὶ λείποντες τὰ σφέτερα ἤθεα { τα λιοντάρια άφηναν τις φωλιές τους τη νύχτα }
• για ανθρώπους
• ΠΛ Νομ 865e ὁρῶν τε τὸν ἑαυτοῦ φονέα ἐν τοῖς ἤθεσι τοῖς τῆς ἑαυτοῦ συνηθείας ἀναστρεφόμενον
• Β. (συνήθως στον πληθ.) συνήθεια, παράδοση, έθιμ o
• ΘΟΥΚ 6.18.7 τῶν ἀνθρώπων ἀσφαλέστατα τούτους οἰκεῖν οἳ ἂν τοῖς παροῦσιν ἤθεσι καὶ νόμοις͵ ἢν καὶ χείρω ᾖ͵ ἥκιστα διαφόρως πολιτεύωσιν { δεν υπάρχουν άνθρωποι που να ζουν με περισσότερη ασφάλεια από εκείνους που πολιτεύονται σύμφωνα με τα υπάρχοντα ήθη και έθιμά τους, έστω κι αν αυτά δεν είναι πολύ καλά }
• Γ. χαρακτήρας, ιδιοσυγκρασία
• ΣΟΦ Αντ 746 ὦ μιαρὸν ἦθος καὶ γυναικὸς ὕστερον
• ΙΣΟΚΡ 2.31 τὸ τῆς πόλεως ὅλης ἦθος ὁμοιοῦται τοῖς ἄρχουσιν { o χαρακτήρας όλων των κατοίκων της πόλης γίνεται όμοιος με τον χαρακτήρα των αρχόντων }
• ως αποτέλεσμα συνήθειας
• ΑΡΙΣΤ ΗΜεγ 1.6.2 τὸ γὰρ ἦθος ἀπὸ τοῦ ἔθους ἔχει τὴν ἐπωνυμίαν· ἠθικὴ γὰρ καλεῖται διὰ τὸ ἐθίζεσθαι
• για ζώα
• ΑΡΙΣΤ ΖΙστ 610b τό τε γὰρ τῶν προβάτων ἦθος͵ ὥσπερ λέγεται͵ εὔηθες καὶ ἀνόητον
• αντ. του διάνοια
• ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1138b τὰς δὴ τῆς ψυχῆς ἀρετὰς διελόμενοι τὰς μὲν εἶναι τοῦ ἤθους ἔφαμεν τὰς δὲ τῆς διανοίας
• (συνήθως στον πληθ.) τα χαρακτηριστικά ενός ατόμου
• ΠΛ Πολ 402d ὅτου ἂν συμπίπτῃ ἔν τε τῇ ψυχῇ καλὰ ἤθη ἐνόντα καὶ ἐν τῷ εἴδει ὁμολογοῦντα ἐκείνοις καὶ συμφωνοῦντα { όταν συμπέσει να υπάρχουν και στην ψυχή χρηστά ήθη και στο σώμα ανάλογες ιδιότητες του ίδιου τύπου }
• ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1144b πᾶσι γὰρ δοκεῖ ἕκαστα τῶν ἠθῶν ὑπάρχειν φύσει πως
• τρόπος σκέψης, γνώμη
• ΣΟΦ Αντ 705 μή νυν ἓν ἦθος μοῦνον ἐν σαυτῷ φόρει
• διάθεση, έκφραση προσώπου
• ΞΕΝ Συμπ 8.3 οὐχ ὁρᾶτε ὡς σπουδαῖαι μὲν αὐτοῦ αἱ ὀφρύες͵ ἀτρεμὲς δὲ τὸ ὄμμα͵ μέτριοι δὲ οἱ λόγοι͵ πραεῖα δὲ ἡ φωνή͵ ἱλαρὸν δὲ τὸ ἦθος
• ΑΡΙΣΤ Φυσιογν 807b τὰς δὲ κινήσεις καὶ τὸ σχῆμα καὶ τὸ ἦθος τὸ ἐπὶ τοῦ προσώπου ἐπιφαινόμενον
• ηθική εντύπωση του ρητορικού λόγου
• ρητορική
• ΑΡΙΣΤ Ρητ 1395b ἦθος δὲ ἔχουσιν οἱ λόγοι ἐν ὅσοις δήλη ἡ προαίρεσις
• πρόσωπο του δράματος
• θέατρο
• ΑΡΙΣΤ Ποιητ 1460a ὁ δὲ ὀλίγα φροιμιασάμενος εὐθὺς εἰσάγει ἄνδρα ἢ γυναῖκα ἢ ἄλλο τι ἦθος { ο Όμηρος, έπειτα από ένα σύντομο προοίμιο, εισάγει αμέσως έναν άνδρα ή μια γυναίκα ή κάποιο άλλο πρόσωπο }

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ

• < ΗΘΟΣ >
• Ανάγεται σε ιε. ρίζα. Το θέμα ἠθ- εμφανίζει την ετεροιωμένη βαθμίδα του ὠθ- (στον παρακείμ. εἴωθα) και τη συνεσταλμένη του ἐθ- (στο ἔθος).

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ

• Ο26
• ιων. εν. τοῦ ἤθεος, πληθ. τὰ ἤθεα

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

• ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • ουσιαστικά: ἠθάς 'ο γνώστης, ο έμπειρος ενός πράγματος, ο συνήθης, ο οικείος', ἠθογράφος 'αυτός που διαγράφει το χαρακτήρα', ἀήθεια 'έλλειψη συνήθειας, απειρία', κακοήθεια, εὐήθεια 'αγαθότητα του ήθους, απλότητα, τιμιότητα', συνήθεια
  • ρήματα: ἀηθέσσω 'είμαι ασυνήθιστος', εὐηθίζομαι
  • επίθετα: ἠθεῖος 'προσφιλής, σεβαστός', ἠθικός, ἠθοποιός 'αυτός που διαπλάθει το χαρακτήρα', ἀήθης 'ασυνήθιστος, παράδοξος', εὐήθης, εὐηθικός 'αυτός που έχει καλό ήθος, άδολος, απλός', κακοήθης, συνήθης, χρηστοήθης
  • επιρρήματα: ἠθικῶς, ἀήθως 'απροσδόκητα', κακοήθως, εὐήθως, εὐηθικῶς, συνήθως
• ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • δωρ. ἠθαῖος 'προσφιλής, σεβαστός', ιων. κακοηθίη 'κακοήθεια'
• ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ
  • ουσιαστικά: ἠθοποιΐα 'η διαμόρφωση του χαρακτήρα', ἠθολογία 'η μίμηση του χαρακτήρα κάποιου', κακοήθευμα 'κακοήθης πράξη', καλοήθεια, χρηστοήθεια
  • ρήματα: ἠθικεύομαι 'ηθικολογώ', ἠθοποιέω 'διαμορφώνω τα ήθη ή το χαρακτήρα κάποιου', ἠθολογέω 'μιμούμαι τα χαρακτήρα ή τα ήθη κάποιου', ἠθογραφέω 'διαγράφω χαρακτήρα', ἀηθέω, ἀηθίζομαι 'είμαι ασυνήθιστος', κακοηθεύομαι, κακοηθίζομαι, συνηθέω
  • επίθετα: ἠθαλέος 'συνηθισμένος', ἠθάδιος, ἠθολόγος, ἀκακοήθης, καλοήθης
• ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΗΜΩΔΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Επιτομή Λεξικού Κριαρά %ηθ%
• ΝΕΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
  • ηθικογραφία, ηθικοδιδάσκαλος, ηθικοθρησκευτικός, ηθικολογέω, ηθικολογία, ηθικολογικός, ηθικολόγος, ηθικοπλαστικός, ηθικοποίησις, ηθικοποιητικός, ηθικοποιός, ηθικοπολιτικός, ηθογνωσία, ηθογνώστης, ηθογραφικός, ηθοκοινωνιογραφικός, ηθολογικός, ηθοπλαστικός, ηθοποίησις, ηθοποιητική, ηθοποιός, ηθοφθορία, ηθοφθόρος, ανήθικος, ανηθικότης
• ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • Λεξικό Γεωργακά %ηθ%
  • Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής %ηθ%
• ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
  • Τσακων. ήθι 'χαρακτήρας, φρόνημα'